Odgrywają ważną rolę w układzie odpornościowym. Co oznacza zbyt dużo, a co zbyt mało monocytów we krwi?

Leukocyty to tzw. białe krwinki. Swoją nazwę uzyskały ze względu na biały kolor, który przeciwstawia je naszej najliczniejszej frakcji komórek krwi - erytrocytom. Leukocyty nie zawierają hemoglobiny, dlatego nie posiadają zabarwienia. W dużej ilości w probówce wyglądają jak biały kożuszek utrzymujący się nad osoczem po wirowaniu próbki. Leukocyty to liczna frakcja komórek: ich liczba we krwi to ok. 4-10 tys./mm3 krwi. Mają zdolność przeżywania od kilku dni do nawet kilkudziesięciu lat (tzw. limfocyty pamięci komórkowej). Dzięki leukocytom funkcjonuje cała nasza maszyneria odpornościowa.

Leukocyty mają kilka wyraźnie różniących się od siebie frakcji. Dzielimy je na:

• granulocyty - leukocyty z ziarnistościami:

- neutrofile,

- bazofile,

- eozynofile;

• agranulocyty - leukocyty bez ziarnistości:

- limfocyty (limfocyty T, limfocyty B),

- monocyty.

Monocyty to frakcja leukocytów, stanowiąca zazwyczaj od ok. 3 do 8 proc. wszystkich białych krwinek. Ich zadaniem jest mediacja w powstawaniu i przebiegu stanów zapalnych, ochrona przed infekcjami oraz usuwanie martwych komórek. Przeciętny monocyt ma ok. 15-22 μm średnicy, zmienny kształt (choć często występuje w kształcie nerkowatym) i duże, rozlane jądro komórkowe. Posiada liczne mitochondria (komórkowe fabryki energii), ponieważ potrzebuje energii do przemieszczania się, liczne lizosomy i rozwinięty aparat Golgiego. Dwa ostatnie organella pozwalają mu na intensywną produkcję i wydzielanie mediatorów stanu zapalnego: interferonu, leukotrienów i interleukin.

Monocyty pełnią szereg funkcji niezbędnych dla prawidłowego przebiegu odpowiedzi immunologicznej. Wszystkie z nich stanowią o sprawności naszego układu odpornościowego.

Fagocytoza

Monocyty zdolne są do fagocytozy. Fagocytoza to proces pochłaniania patogenów lub ich części celem zamknięcia ich we wnętrzu komórki pochłaniającej i zdegradowaniu tak powstałego wewnętrznego "pęcherzyka". Fagocytoza rozpoczyna się otoczeniem patogenu/jego części przez zacieśniający się wokół niego monocyt. Następnie zachodzi "enkapsulacja", po czym taki zewnętrzny "pęcherzyk" wchłaniany jest do wnętrza monocytu. Tam, z pomocą różnych substancji chemicznych, patogen jest niszczony i unieszkodliwiany, a czasem pocięty na kawałki celem powstania fragmentu (antygenu), który będzie prezentowany innym komórkom odpornościowym.

Zdolność do przekształcenia w komórki dendrytyczne i makrofagi prezentujące antygen

Monocyty mają zdolność przekształcania się w inne rodzaje komórek, tj. komórki dendrytyczne i makrofagi, które zdolne są do prezentacji antygenu. Prezentacja antygenu jest procesem, który umożliwia przekazanie limfocytom chemicznej informacji (w postaci, de facto, poszatkowanego patogenu) o tym, co nas zainfekowało, aby te mogły uruchomić kolejne kaskady reakcji odpornościowych, w tym produkcję przeciwciał, specyficznych dla każdego patogenu.

Regulacja procesu zapalnego

Monocyty zdolne są do uwalniania cytokin, interleukin i interferonu, które mediują i modyfikują przebieg zapalenia, nasilając je bądź hamując, odpowiednio do potrzeb organizmu.

Diapedeza i przemiana w makrofagi

Jedną z kluczowych możliwości monocytów jest zdolność przenikania naczyń krwionośnych (wychodzenia przez ścianę naczynia bez jej uszczerbku) i dostawania się do tkanek objętych procesem zapalnym. W tkankach monocyty przybierają formę makrofagów (jak wyżej), które, poza prezentacją antygenu, pełnią rolę strażników tkankowych, eliminując zniszczone komórki, pozostałości patogenów i resztki po zakończonych stanach zapalnych.

Liczbę monocytów ocenia się podczas badania krwi, a konkretnie w badaniu morfologii krwi obwodowej. Ich liczba powinna się mieścić w zakresie 3-8 proc. całkowitej populacji leukocytów. Zarówno lekko podwyższone, jak i lekko obniżone wartości monocytów nie są powodem do dużego niepokoju. Gdy jednak wartość badana wysoko odbiega od wartości referencyjnych, mówimy o monocytozie (zbyt dużo monocytów) lub monocytopenii (zbyt mało monocytów).

Monocytopenia to stan zmniejszonej liczby monocytów. Zwykle spotykamy go znacznie rzadziej niż monocytozę. Monocytopenia może wynikać z:

• terapii immunosupresyjnej (np. w związku z chorobami autoimmunologicznymi lub przeszczepem),
• leczenia wysokimi dawkami glikokortykosteroidów,
• początkowych etapów infekcji (zanim monocyty zdążą się nadprodukować i urosnąć w siłę w odpowiedzi na infekcję/uszkodzenie tkanek),
• defektów i chorób genetycznych,
• uszkodzenia szpiku kostnego (np. w związku z aplazją lub w przebiegu anemii aplastycznej),
• dużego stresu, wymuszonego na organizmie.

Monocytoza to stan zwiększenia liczby monocytów, który może być wywołany wieloma przyczynami:

• infekcją (wirusową, bakteryjną, grzybiczą),
• stanem zapalnym (w przebiegu uszkodzeń, chorób autoimmunologicznych, infekcji i innych),
• cukrzycą,
• dużym stresem,
• chorobą Cushinga (zbyt wysoki poziom kortyzolu),
• niektórymi rodzajami białaczki przewlekłej,
• stanem regeneracji puli erytrocytów (np. po anemii, po krwawieniu),
• nekrozą (zewnętrznie stymulowaną śmiercią komórek),
• otyłością,
• neutropenią i stanami regeneracji puli neutrofili,
• gruźlicą, rzeżączką, zapaleniem osierdzia i innymi chorobami o podłożu bakteryjnym o ciężkim przebiegu,
• innymi czynnikami (przedawkowaniem niektórych leków, sarkoidozą i innymi).

Z klinicznego punktu widzenia nie ma potrzeby regularnego monitorowania poziomu monocytów - wszelkie podejrzenia chorób i nieprawidłowości zwykle w pierwszej kolejności i tak zostają najpierw wysłane do laboratorium ze skierowaniem na morfologię krwi obwodowej. Jeśli wykonamy badania podczas choroby, np. infekcji sezonowej, nie powinniśmy się zdziwić, kiedy zauważymy w wynikach monocytozę. Znacznie poważniejsze są wysokie wyniki monocytów niż lekko podwyższone, ale w każdym przypadku należy pamiętać - nie leczymy wyników, tylko człowieka. Dlatego wyniki morfologii nie mogą być interpretowane w oderwaniu od siebie i od stanu pacjenta.

Źródła:

Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna, PZWL, Warszawa 2023.

Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002.

Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.

CZYTAJ TAKŻE: 

Likwidują stan zapalny, niszczą komórki rakowe. Taki poziom limfocytów jest konieczny

Od grupy krwi może zależeć nasze zdrowie. Sprawdź, na które choroby jesteś podatny

O czym mówi nam poziom płytek krwi? I za mało, i za dużo to powód do niepokoju