O czym mówi nam poziom płytek krwi? I za mało, i za dużo to powód do niepokoju

Płytki krwi, nazywane również trombocytami, stanowią jeden z elementów morfotycznych krwi. W zasadzie tylko przez nie nie możemy mówić o "komórkach krwi", a jedynie o "elementach morfotycznych". "Elementy morfotyczne" to wspólna nazwa upostaciowionych składników krwi (takich, które mają osobną, widoczną i rozpoznawalną postać, w przeciwieństwie do osocza), do których należą erytrocyty, leukocyty i ich pochodne oraz płytki krwi. W przeciwieństwie do innych trombocyty nie mają, i na żadnym etapie rozwoju nie miały, jądra komórkowego. Ta cecha odróżnia "komórki" od "nie-komórek".

Płytki krwi to elementy morfotyczne będące strzępkami dużej komórki - megakariocytu, który na drodze rozwoju w procesie hematopoezy rozpada się na niewielkie kawałki. Z nich formują się płytki, mające 2 do 4 mikrometrów średnicy, będące fragmentami cytoplazmy z zawieszonymi w niej lizosomami, mitochondriami, rybosomami, mikrotubulami i ziarnami glikogenu, czyli wszystkim tym, co potrzebne jest do życia komórce. Jednak bez jądra komórkowego.

Trombocyty są niezastąpione. Pełnią one następujące funkcje:

• stymulują rozwój fibroblastów - przyspieszają wzrost podstawowych komórek tkanki łącznej właściwej, które wytwarzają substancję międzykomórkową i kolagen;
• inicjują proces krzepnięcia krwi i skurczu naczyń;
• stymulują wzrost mięśniówki gładkiej w ścianie naczyń krwionośnych;
• odpowiadają za inicjację fibrynolizy (rozpuszczania skrzepu);
• odpowiadają za hamowanie krwotoków i gojenie krwawiących ran.

Niestety, inicjują także tworzenie zmian miażdżycowych, ale to tylko i wyłącznie ze względu na te same komponenty, które umożliwiają krzepnięcie krwi.

Zawartość płytek krwi w 1 mm3 (inaczej: w mikrolitrze) krwi człowieka mieści się w przedziale 150-450 tys. i ocenia się ją w morfologii krwi. Istnieje także hematokryt płytkowy, czyli płytkokryt, określający stosunek objętościowy masy płytek krwi do całej objętości krwi. Oprócz tego w morfologii krwi ocenia się także inne parametry płytek służące do interpretacji w szczególnych warunkach, np. przy podejrzeniu chorób rozrostowych szpiku kostnego. Kiedy zawartość płytek we krwi ulega niewielkim fluktuacjom, nie należy się przejmować. Dopiero duże wahania w dół (trombocytopenia, małopłytkowość) lub w górę (trombocytoza, nadpłytkowość) powinny stanowić szczególny powód do niepokoju.

Małopłytkowością określa się spadek liczby płytek <150 tys. w mikrolitrze krwi, choć przyjmuje się, że nawet 30 tys. płytek jest w stanie utrzymać hemostazę. Może występować ze względu na:

• zmniejszone wytwarzanie płytek (wrodzona lub nabyta),
• nadmierne usuwanie płytek,
• małopłytkowość rzekomą.

W pierwszym przypadku nieprawidłowo przebiega proces wytwarzania trombocytów w szpiku kostnym, w drugim - płytki za szybko są usuwane z krwiobiegu lub degradowane. Małopłytkowość rzekoma wynika jedynie z faktu aglutynacji (zlepiania się) płytek krwi w probówce pokrytej EDTA. Występuje u ok. 0.2 proc. osób zdrowych i jest tylko laboratoryjnym artefaktem. Małopłytkowość może pojawić się w przebiegu wielu chorób lub być przez nie spowodowana. Rozpoznana małopłytkowość szczególnie niebezpieczna jest w podejrzeniu nowotworów szpiku - białaczek, gdyż może być jednym z elementów potwierdzających diagnozę.

Do skontrolowania poziomu płytek krwi powinny skłonić przede wszystkim występujące na ciele siniaki i krwawe wybroczyny, pojawiające się bez uchwytnej przyczyny. Mogą być widoczne na skórze (szczególnie na rękach oraz nogach), ale także w obrębie śluzówek. O niskim poziomie płytek krwi świadczyć mogą także nawracające krwawienia z nosa bądź obecność krwi w moczu. 

Nadpłytkowość to przekroczenie liczby trombocytów >450 000 w mikrolitrze krwi. Nadpłytkowość może być:

• pierwotna - w przebiegu nowotworów krwi, czerwienicy prawdziwej, w zespołach mielodysplastycznych, samoistna lub rodzinna;
• wtórna - nazywana odczynową, ze względu na reakcję szpiku kostnego na powstałe warunki; występuje m.in. w niedokrwistości hemolitycznej, po ostrej utracie krwi, po operacjach, w niedokrwistości z niedoboru żelaza oraz w niedoborze żelaza per se, po usunięciu śledziony czy w przebiegu nowotworów litych, a także przy nadużywaniu alkoholu.

W każdym przypadku stwierdzonej nadpłytkowości lub małopłytkowości należy powtórzyć badanie po ok. dwóch tygodniach i, jeśli wynik nadal będzie niepokojący, należy skonsultować się z lekarzem pierwszego kontaktu.

Trombocyty mają zdolność do inicjowania zmian miażdżycowych. Dzieje się tak dlatego, iż zdolne są do przylegania do wewnętrznej ściany naczyń krwionośnych i toczenia się po niej. Wydzielają do światła naczynia chemokiny i serotoninę, promujące skurcz naczynia i proliferację mięśni gładkich ściany naczyń krwionośnych, z których m.in. składa się rozwinięta blaszka miażdżycowa. Rozwój miażdżycy jest procesem skomplikowanym i wieloetapowym, ale udział płytek krwi wydaje się w nim niezbędny.

Rutynowa morfologia pozwoli ocenić liczbę i parametry trombocytów, dlatego warto wykonywać ją przynajmniej raz do roku. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości ze strony płytek krwi, czy to w morfologii, czy to w rozmazie, zawsze należy się skontaktować z lekarzem, a już zwłaszcza wtedy, kiedy obraz mikroskopowy potwierdza wynik z automatycznego analizatora płytek.

Źródła:

Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.

Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W., Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Edra Urban & Partner, Wrocław 2022.

https://podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/008/899/original/12-32.pdf?1469090419.

CZYTAJ TAKŻE: 

Nieoczywista przyczyna i objawy anemii. Wcale nie chodzi o poziom żelaza

Wykryje tętniaki lub niewydolność serca. Lekarz zleci echo serca przy tych objawach

Te badania zleci ci lekarz pierwszego kontaktu. Wykonasz za darmo, ale nie bez wskazań