Reakcja układu odpornościowego bywa bardzo ostra. Te objawy mogą świadczyć o alergii

Na początku warto wspomnieć o tym, że istnieją dwa mechanizmy, które powodują powstanie reakcji na potencjalnie nieszkodliwe czynniki. Bardziej ogólnym terminem jest "nadwrażliwość", która oznacza powtarzalne objawy podmiotowe lub przedmiotowe, wywołane przez ekspozycję na określony czynnik, tolerowany w tej samej dawce przez osoby zdrowe. 

W obrębie nadwrażliwości mieści się "nadwrażliwość alergiczna" oraz "nadwrażliwość niealergiczna". Obie z podobnym obrazem klinicznym, jednak innymi mechanizmami powstawania. Nadwrażliwość alergiczna, potocznie znana jako alergia, opiera się na swoistych, niepożądanych reakcjach, zależnych od nadmiernej wtórnej odpowiedzi immunologicznej, i to tym typem nadwrażliwości będziemy się dzisiaj interesować.

Aby zrozumieć, czym jest alergia i jak działa, musimy zrozumieć podstawy układu odpornościowego, który odpowiada za powstawanie alergii. Reakcje całego układu odpornościowego, czy to na choroby, czy pasożyty, czy też reakcje alergiczne, opierają się na odpowiedzi na antygen. 

Antygen jest częścią patogenu, pasożyta lub alergenu, rozpoznawaną jako "obcy" dla układu immunologicznego, która reaguje z układem odpornościowym, wywołując odpowiedź. Odpowiedź ta to aktywacja układu odpornościowego i wywołanie reakcji (np. zapalnej, alergicznej).

Układ odpornościowy człowieka składa się z komórek odpornościowych - leukocytów - które dzielą się na granulocyty i agranulocyty. W obrębie tych pierwszych wyróżnia się neutrofile, bazofile i eozynofile, które pełnią rolę pomocniczą w powstawaniu reakcji alergicznej. 

W obrębie drugich, agranulocytów, wyróżnia się limfocyty T, które reagują bezpośrednio z alergenem, oraz limfocyty B, od których pochodzą plazmocyty, które produkują przeciwciała. 

Przeciwciała to substancje białkowe, które wchodzą w reakcję z alergenem. Dlatego w przypadku reakcji, czy to odpornościowej, czy alergicznej, mówimy o reakcjach komórkowych - bezpośrednich reakcjach komórek z alergenem (limfocyty T) lub reakcjach humoralnych - pośrednich reakcjach komórek z alergenem (przeciwciała wytworzone przez plazmocyty). Większość alergii to reakcje humoralne, zależne od przeciwciał

Przeciwciała mają swoje klasy, wśród których wyróżnić można Ig-A (immunoglobulin A), Ig-M, Ig-G, Ig-E oraz Ig-D. Najwięcej alergii to alergie zależne od przeciwciał Ig-E, dlatego nazywamy je Ig-E - zależnymi. Pozostałe alergie - zależące od reakcji komórkowej z limfocytem T lub zależące od innych przeciwciał - nazywamy Ig-E - niezależnymi.

Jak wspomnieliśmy wcześniej, większość reakcji alergicznych zależna jest od przeciwciał Ig-E, co bezpośrednio przekłada się na fakt, iż badania alergiczne z krwi zaczyna się od oznaczenia ogólnego poziomu przeciwciał, w tym przeciwciał Ig-E. Ogólny poziom przeciwciał informuje nas o tym, czy mamy ich odpowiednio dużo, oraz czy stosunki ilościowe między nimi są zachowane. Poziom Ig-E wskazuje na to, czy mamy do czynienia z alergią Ig-E - zależną.

Ze względu na możliwość występowania alergii Ig-E - niezależnej, część lekarzy unika zlecania badania przeciwciał. Normalny poziom Ig-E nie wyklucza alergii (ani atopii).

W alergii zwykle istotnie podnosi się poziom eozynofili, o których wspominaliśmy wcześniej, zatem wykonuje się także morfologię krwi obwodowej, dzięki której mamy dostęp do takich danych, jak liczba eozynofili, ale także ogólna liczba leukocytów, w tym - limfocytów.

Chociaż najczęściej wykonuje się testy skórne, rozpoznanie alergii jest możliwe także przez badania krwi, w których oznacza się alergenowoswoiste Ig-E. Jest to najważniejsze badanie na alergię spośród wyżej wymienionych, ponieważ wnosi najwięcej informacji.

Jak wcześniej wspominaliśmy, większość alergii opiera się na mechanizmie Ig-E - zależnym, dlatego najistotniejszym badaniem na alergię z krwi są testy alergenowoswoistych Ig-E w krwi. Testy te opierają się na oznaczeniu przeciwciał Ig-E skierowanych przeciw konkretnym alergenom. Zwykle alergeny pogrupowane są w tzw. panele: np. panel wziewny, panel pokarmowy, panel pediatryczny, panel jady owadów itd. W obrębie jednego panelu oznaczamy przeciwciała Ig-E przeciwko grupie alergenów, np. w panelu wziewnym oznaczamy przeciwciała na drzewa, pyłki traw, sierść różnych zwierząt, w panelu pokarmowym - przeciwciała na owoce, warzywa, zboża, nabiał.

Badanie alergenowoswoistych Ig-E ma kilka zalet w porównaniu z testami skórnymi:

• nie ma ryzyka wystąpienia anafilaksji,
• można wykonać badanie u pacjentów, którzy z różnych względów nie mogą odstawić leków na alergię (co z kolei jest konieczne w przypadku wykonywania testów skórnych),
• można wykonać badanie u małych dzieci, które nie współpracują przy wykonywaniu testów skórnych.

Alergenowoswoiste Ig-E mają też swoje wady, z których największą jest cena, często powyżej 200 - 300 zł. Oprócz tego, mają mniejszą czułość, niż testy skórne, co oznacza, że dają więcej wyników fałszywie ujemnych.

Dowolne testy na alergię może zlecić lekarz alergolog w poradni alergologicznej, jednak czas oczekiwania na wizytę w poradni, a później na same testy, często pozostaje bardzo długi. Dlatego wiele osób decyduje się na odpłatne wykonanie badań.

Do badania nie jest konieczne przyjście na czczo. Nie trzeba odstawiać leków na alergię. Krew pobierana jest z żyły łokciowej. Do badania nie obowiązują szczególne ograniczenia. Jeśli przychodzimy prywatnie, należy się przygotować na kwotę kilkuset złotych, w zależności od tego, ile i jakie panele alergiczne chcemy zlecić. Wyniki mogą pojawić się do kilku dni, w zależności od czasu trwania badania oraz obciążenia analizatorów na pracowni. Pamiętajmy, że każdy wynik zostaje obejrzany przez diagnostę i ulega autoryzacji, zatem powinniśmy uzbroić się w cierpliwość

Źródła:

Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.

https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/wartowiedziec/57566,rozpoznanie-alergii

CZYTAJ TAKŻE:

Swędzi? Piecze? A może pojawiły się plamy? Oto 5 najczęstszych chorób skórnych 20- i 30-latków

Pojawia się na skórze, paznokciach, a nawet stawach. Ale łuszczycą się nie zarazisz

Wyjątkowo uporczywe dolegliwości skórne. Oto dlaczego się nasilają