Naprawia DNA i chroni przed nowotworami? Sprawdź, co potrafi lunazyna - peptyd z soi

Lunazyna to wyjątkowe białko roślinne, które w naturze występuje stosunkowo rzadko. W swojej naturalnej postaci w komórkach tworzy kompleks - jest częścią większej struktury, tzw. albuminy 2S, składającej się także z podjednostki bogatej w metioninę oraz fragmentów sygnalnych i łącznikowych. Oryginalnie odkryto ją w nasionach odmian soi.

Lunazynę można znaleźć także w jęczmieniu, pszenicy, życie oraz roślinach z rodziny psiankowatych, jednak to soja zawiera jej najwięcej. Nie bez powodu lunazynę nazywa się "pokarmem epigenetycznym" - lunazyna działa bowiem już na poziomie DNA, regulując ekspresję genów odpowiedzialnych za zdrowie.

Lunazyna była prawdopodobnie pierwszym poznanym białkiem, którego wpływ na epigenetykę został naukowo potwierdzony. To właśnie na jej przykładzie badacze często obrazują, jak działają mechanizmy epigenetyczne - swoiste "przełączniki" kontrolujące aktywność genów.

Kolejne badania dowiodły, że lunazyna potrafi wyciszać geny niekorzystne dla zdrowia człowieka, ograniczając ich odczyt w komórkach, a równocześnie wspierać ekspresję genów, których aktywność jest pożądana.

Większość białek i peptydów rozkłada się w naszym przewodzie pokarmowym na mniejsze fragmenty. Lunazyna natomiast nie jest rozkładana w przewodzie pokarmowym przez enzymy trawiące białka, dzięki czemu może w niezmienionej, aktywnej formie docierać do tkanek i narządów.

Dlaczego? Ponieważ lunazyna jest odporna na rozkład przez enzymy trawienne, takie jak pepsyna i pankreatyna, dzięki obecności w soi inhibitorów proteaz Bowmana-Birka (BBI) oraz inhibitorów trypsyny Kunitza (KTI). Badania potwierdziły ochronną rolę tych inhibitorów - lunazyna zachowuje swoją strukturę podczas symulowanego trawienia przewodu pokarmowego, szczególnie gdy obecny jest inhibitor z rodziny Bowmana-Birka.

Lunazyna wykazuje wyjątkowe właściwości chroniące przed rozwojem nowotworów, co potwierdzono w licznych badaniach na różnych liniach komórkowych, takich jak komórki raka jelita grubego, piersi, prostaty, wątroby, a także komórki białaczki czy fibroblasty myszy.

W eksperymentach laboratoryjnych (in vitro) dowiedziono również, że lunazyna potrafi zahamować przemianę zdrowych komórek w nowotworowe, której przyczyną mogą być nie tylko onkogeny (np. E1A czy H-Ras), ale także substancje chemiczne o działaniu rakotwórczym, takie jak DMBA czy 3-metylocholantren. Jej ochronne działanie wykazano także w doświadczeniach na myszach, gdzie lunazyna ograniczała rozwój raka skóry wywołanego przez DMBA.

Za te silne właściwości przeciwnowotworowe odpowiadają trzy kluczowe fragmenty budowy lunazyny:

• motyw RGD (czyli sekwencja trzech aminokwasów: argininy, glicyny i kwasu asparaginowego),
• spiralny fragment podobny do białek wiążących DNA,
• oraz końcowa część bogata w kwas asparaginowy.

Motyw RGD działa w ten sposób, że konkuruje z integrynami - cząsteczkami odpowiedzialnymi za przyleganie i namnażanie się komórek nowotworowych o miejsca wiązania w macierzy zewnątrzkomórkowej. To sprawia, że komórki rakowe mają utrudnione warunki do wzrostu i rozprzestrzeniania się.

Co więcej, lunazyna potrafi wpływać na aktywność genów odpowiedzialnych za cykl życia komórki i proces jej zaprogramowanej śmierci (apoptozy). Cykl podziału komórki jest ściśle kontrolowany przez białka zwane cyklinami i ich enzymy (kinazy). U osób chorych na nowotwory, np. raka piersi, często dochodzi do zaburzeń w działaniu tych białek, co powoduje niekontrolowane podziały komórek. Lunazyna może wspomagać przywracanie tej równowagi.

Lunazyna to również silny przeciwutleniacz, który chroni komórki przed stresem oksydacyjnym wywołanym przez reaktywne formy tlenu (ROS). Badania pokazały, że neutralizuje ona szkodliwe cząsteczki powstałe m.in. pod wpływem nadtlenku wodoru czy wodoronadtlenku tert-butylu. Działa też blokując reakcję Fentona, proces, w którym jony żelaza i nadtlenek wodoru wytwarzają bardzo groźne dla komórek rodniki. Na jej skuteczność antyoksydacyjną wpływa m.in. obecność takich aminokwasów jak glicyna, leucyna, fenyloalanina, prolina, tryptofan i cysteina.

Ciekawym odkryciem jest to, że stężenie lunazyny w komórkach jelita grubego bywa wyższe niż we krwi, co sugeruje, że może ona szczególnie chronić ściany jelit przed uszkodzeniami oksydacyjnymi.

Nie mniej ważne są właściwości przeciwzapalne lunazyny. Przewlekłe stany zapalne mogą odpowiadać nawet za 15-20 proc. wszystkich przypadków nowotworów złośliwych na świecie. Badania pokazały, że lunazyna potrafi zmniejszać produkcję substancji zapalnych, takich jak interleukina-6 (IL-6), TNF-α czy prostaglandyny, w komórkach odpornościowych (makrofagach). Dodatkowo hamuje aktywność czynnika NF-κB, który uruchamia geny związane z reakcjami zapalnymi.

Stan zapalny w organizmie odgrywa istotną rolę nie tylko w nowotworach, ale też w otyłości i chorobach metabolicznych. W czasie zapalenia w tkance tłuszczowej gromadzą się makrofagi, które pobudzają komórki tłuszczowe do wytwarzania prozapalnych cytokin (takich jak IL-1β, IL-6, TNF-α) oraz reaktywnych form tlenu i tlenku azotu. Lunazyna dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym może więc działać ochronnie również w tym kontekście.

Badania pokazują, że lunazyna potrafi hamować produkcję mediatorów zapalnych wywoływanych przez LPS - toksynę bakteryjną, która "rozkręca" stan zapalny w organizmie. Dodatkowo neutralizuje wolne rodniki, które uszkadzają komórki i przyspieszają procesy starzenia.

Jednym z najciekawszych odkryć dotyczących lunazyny jest jej zdolność do hamowania aktywności enzymu HAT (acetylotransferazy histonowej). A to oznacza, że lunazyna potrafi modulować sposób, w jaki nasze geny są "odczytywane" przez komórki. Mówiąc obrazowo: pomaga utrzymać w ryzach geny, które w nadmiarze mogłyby szkodzić.

• Działa już na poziomie DNA, wspomagając naturalne mechanizmy naprawcze organizmu.
• Może pomóc w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym.
• Dzięki wysokiej stabilności i biodostępności łatwo "dociera tam, gdzie trzeba".

Najwięcej lunazyny znajdziemy w soi i jej przetworach. Jednak nie jest obecna wyłącznie w tej roślinie. Można ją znaleźć również w mniejszych ilościach w innych produktach roślinnych.

Soja i jej przetwory - to najbogatsze znane źródło lunazyny. Znajdziemy ją w nasionach soi, tofu, tempehu, miso, napojach sojowych czy w mące sojowej.

Zboża - lunazyna występuje w jęczmieniu, pszenicy i życie, ale w znacznie niższym stężeniu niż w soi.

Warto pamiętać, że zawartość lunazyny w żywności może zależeć od odmiany rośliny, warunków uprawy i sposobu przetworzenia.

Źródło:

Aleksandra Karmańska, Bolesław Tomasz Karwowsk: Lunazyna - biologicznie aktywny peptyd z soi (https://www.ptfarm.pl/download/?file=File%2FFarmacja+Polska%2F2020%2F9%2F03_OG_Lunazyna_n.pdf)

CZYTAJ TAKŻE: 

Regulują cholesterol i cukier, opóźniają starzenie. Pij lub dodawaj do owsianki

Omega-3 bez ryb. Najlepsze roślinne źródła dobrych tłuszczów w diecie wege

Zawiera ponad 90 minerałów. Wspiera tarczycę, jelita i kości, wspomaga odchudzanie