Po tym poznasz, że jesz za dużo białka. Przebiałkowanie może obciążać nerki

Białka to wielkocząsteczkowe związki chemiczne o strukturze bardzo złożonej, stanowiące fundamentalny składnik odżywczy. Są zbudowane z aminokwasów, w których skład wchodzą pierwiastki, takie jak węgiel, wodór, tlen i azot, ale niektóre mogą zawierać także siarkę, miedź, żelazo czy jod. Białka pełnią szereg niezwykle ważnych funkcji, a ich rola w naszym organizmie jest niezastąpiona. Przede wszystkim są elementem budulcowym i stanowią około 20 proc. całkowitej masy ciała człowieka. Odpowiadają za wzrost i rozwój, dostarczają energii oraz uczestniczą w regulacji procesów metabolicznych. Ponadto odgrywają nieocenioną rolę w regulacji pH płynów ustrojowych i utrzymaniu homeostazy, a dodatkowo biorą udział w transporcie wielu substancji, takich jak hormony czy tlen.

Ze względu na tak istotne funkcje białek w ludzkim organizmie, ich dostarczanie z pokarmem jest niezbędne. Jednakże zarówno niedobór, jak i nadmiar białka może skutkować problemami zdrowotnymi, dlatego ważne jest zachowanie równowagi w spożyciu tego składnika.

Białko jest jednym z trzech, obok węglowodanów i tłuszczów, głównych makroskładników odżywczych, które dostarczamy do organizmu wraz z pożywieniem. Białka możemy podzielić na roślinne i zwierzęce. Roślinne białka są obecnie zwłaszcza w roślinach strączkowych, a więc w bobie, ciecierzycy, fasoli, soczewicy, soi i grochu. Stanowią ważną alternatywę dla wegetarian i wegan, którzy, komponując posiłki z tych składników, spożywają odpowiednie ilości białka, mimo że nie jedzą mięsa. Oprócz wymienionych produktów dużą ilość białka roślinnego znajdziemy w tofu, kaszy gryczanej, orzechach, pestkach dyni czy siemieniu lnianym. 

Natomiast białko zwierzęce obecne jest przede wszystkim w mięsie, rybach, np. łososiu czy tuńczyku, jajkach oraz przetworach mlecznych. Produkty odzwierzęce są źródłem pełnowartościowego białka, bogatego we wszystkie niezbędne aminokwasy, których organizm sam nie potrafi wytworzyć.

Zalecane dzienne spożycie białka u osoby dorosłej wynosi około 0,9 g/kg masy ciała i powinno zaspokajać od 10 do 20 proc. całkowitego zapotrzebowania energetycznego, a więc mężczyzna o wadze 80 kilogramów powinien przyjąć maksymalnie 80 gramów białka w ciągu dnia. 

Zbyt mała ilość białka w diecie powoduje spadek masy mięśniowej, spowolnienie metabolizmu, spadek odporności. Niedobór białka rozregulowuje także mechanizmy odpowiedzialne za sytość, przez co wywołuje napady głodu i sprzyja przybieraniu na wadze. Dlatego tak wiele mówi się ostatnio o tym, by w każdym posiłku było źródło białka. 

Wiele osób, zapewne w dobrej wierze, spożywa jednak więcej białka, niż potrzebuje organizm do prawidłowego funkcjonowania. Mowa w szczególności o wielbicielach mięsa i nabiału, a także o osobach będących na kontrowersyjnej diecie białkowej czy intensywnie trenujące i sięgające po odżywki białkowe w nadmiarze. Przebiałkowanie prowadzi do gromadzenia się nadmiernej ilości tego makroelementu, który nie może być magazynowany i z tego powodu zostaje poddany reakcjom katabolicznym. 

Warto też pamiętać, że zapotrzebowanie na ten składnik odżywczy zmienia się w zależności od pewnych czynników, do których należą przede wszystkim wiek, aktywność fizyczna i stan zdrowia. Więcej białka powinny spożywać kobiety w ciąży oraz w okresie laktacji, dzieci, które intensywnie rosną oraz osoby starsze.

Zbyt duża ilość białka, zwana przebiałkowaniem niesie za sobą szereg negatywnych dla zdrowia skutków. Mimo że białko jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania procesów zachodzących w naszym organizmie, przekroczenie zalecanej ilości staje się bardzo obciążające dla niektórych narządów, a w szczególności dla metabolizmu nerek, kości i wątroby. Przewlekle utrzymujący się nadmiar białka może skutkować niepożądanymi działaniami, do których należą:

• kamica nerkowa;
• uszkodzenie funkcji nerek, prowadzące nawet do niewydolności narządu;
• dolegliwości ze strony układu pokarmowego, takie jak wzdęcia, uporczywe zaparcia czy biegunki;
• nieprzyjemny zapach z ust, tzw. zapach acetonu;
• odwodnienie;
• obniżenie nastroju;
• pogorszenie kondycji skóry, np. nasilenie trądziku, zaskórniki, przyspieszenie procesów starzenia;
• wypadanie włosów.

Ponadto nadmierna ilość dostarczanego z dietą białka może prowadzić do rozwoju osteoporozy, w szczególności u kobiet w okresie menopauzalnym, a także przyczynia się do zwiększonego ryzyka choroby wieńcowej serca oraz raka jelita grubego.

Niewielki nadmiar białka w diecie nie wyrządzi nam dużej krzywdy, jednak zawsze powinniśmy pamiętać, aby spożywać je z umiarem, a w razie zaobserwowania niepokojących objawów skonsultować się z lekarzem.

Źródła:

Kączkowski J., Podstawy biochemii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2024.

Gawęcki J., Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2022.

CZYTAJ TAKŻE:

Ciało daje znać, gdy jesz za dużo soli. Jedym z objawów tycie Po tym poznasz, że szwankuje śledziona. Objawy nie są typowe