Nocne wyprawy do lodówki i niekontrolowane objadanie. Tak objawia się zespół nocnego jedzenia
O zespole nocnego jedzenia wiadomo od lat 50. XX wieku. To zaburzenie, którego objawem, wbrew pozorom, jest nie tylko podjadanie w nocy. Problem jest bardziej złożony i trzeba mu zaradzić, bo konsekwencje mogą być groźne dla zdrowia. Skąd się bierze zespół nocnego jedzenia? Kto jest na niego najbardziej narażony? Jakie inne objawy składają się na NES? Wyjaśniamy.
Zespół nocnego jedzenia czy też zespół/syndrom nocnego objadania (z ang. night eating syndrome, w skrócie NES) to zaburzenie z pogranicza zaburzeń odżywiania i zaburzeń snu. Osoby, których ono dotyczy, przyjmują najwięcej kalorii wieczorem i w nocy. Budzą się zwykle kilka razy w ciągu nocy, żeby coś zjeść, wierzą, że wpłynie to pozytywnie na ich sen, pomoże im ponownie zasnąć. Często nie mają apetytu rano, często pomijają śniadanie. Powszechnie odczuwają poczucie winy i wstyd związane z tym, ile i kiedy zjedli.
Zespół nocnego jedzenia został po raz pierwszy opisany w 1955 roku przez amerykańskiego psychiatrę Alberta Stunkarda. Mimo upływu lat i w porównaniu z innymi zaburzeniami odżywiania badania nad tym zaburzeniem są skąpe. Szacuje się, że zespół nocnego jedzenia występuje u 1,5 proc. populacji ludzi dorosłych. Stwierdzany jest głównie u osób otyłych. Jest również bardziej powszechny u osób z depresją, a także z innymi zaburzeniami i chorobami psychicznymi.
NES, który nie jest leczony, utrudnia utrzymanie prawidłowej wagi, ale zwiększa też ryzyko wielu problemów zdrowotnych takich jak cukrzyca czy nadciśnienie.
Istnieje wiele teorii na temat przyczyn zachowań związanych z zespołem nocnego jedzenia. NES jest postrzegany m.in. jako zaburzenie rytmu dobowego. U osób z zespołem nocnego jedzenia ich wewnętrzny zegar nie działa tak, jak powinien - wzorce snu i posiłków nie są zsynchronizowane. Ciało w takim przypadku ma uwalniać hormony, które sprawiają, że chorzy czują się głodni, a także zachowują czujność raczej w nocy niż w ciągu dnia. U osób z zespołem nocnego jedzenia odnotowuje się m.in. niższy poziom leptyny w nocy.
NES niekiedy występuje w rodzinach, dlatego uważa się, że geny także mogą mieć wpływ na to, kto zachoruje. Wskazuje się też, że na zachorowanie bardziej narażone są osoby z depresją.
Zespół nocnego jedzenia może wynikać również z niedostatecznej liczby kalorii przyjmowanych w ciągu dnia. Ci, którzy ograniczają spożycie pokarmu w ciągu dnia, mogą częściej objadać się w nocy.
Osoby z NES są bardziej narażone na inne zaburzenia odżywiania (np. bulimię) i uzależnienia. Częściej też są otyli. Związek między nimi a NES nie jest jednak jasny. Należy tu jednak zaznaczyć, że nie wszystkie osoby z zespołem nocnego jedzenia mają problemy z utrzymaniem właściwej masy ciała.
Główne objawy zespołu nocnego jedzenia to:
- powtarzające się epizody jedzenia w nocy, w tym budzenie się na posiłek - osoby z NES budzą się, by coś zjeść czasami kilka razy w ciągu nocy przez kilka tygodni lub miesięcy;
- nadmierne spożycie pokarmu po wieczornym posiłku - co najmniej 25 proc. przyjmowanego pokarmu jest spożywane po wieczornym posiłku. Zamiast jednego dużego posiłku wiele osób z NES je mniejsze posiłki lub przekąski przez całą noc. Zwykle sięgają po bardzo kaloryczne produkty;
- problemy ze snem kilka razy w tygodniu;
- przekonanie, że jedzenie jest potrzebne do zaśnięcia;
- świadomość i pamięć nocnego jedzenia;
- obniżony nastrój, szczególnie w nocy;
- zmniejszony apetyt w ciągu dnia - niektóre osoby odczuwają głód dopiero późnym popołudniem.
Jednym z narzędzi diagnostycznych jest kwestionariusz Night Eating Questionnaire (NEQ). NEQ zawiera serię pytań sporządzonych w celu oceny, czy uczucia i zachowania danej osoby są zgodne z zespołem nocnego jedzenia. Pytania dotyczą m.in. odczuwania głodu rano, ilości kalorii spożywanych po obiedzie, problemów z zasypianiem, nocnych przebudzeń i nocnych epizodów jedzenia. W sumie jest ich 14.
Jak zwracają uwagę eksperci, pacjenci mogą jednocześnie spełniać kryteria NES i innych zaburzeń odżywiania. Badania pokazują, że od ok. 7 do 25 proc. osób z NES spełniało również kryteria zaburzenia z napadami objadania się. Wśród osób z bulimią 40 proc. pacjentów hospitalizowanych i 50 proc. pacjentów ambulatoryjnych zgłaszało objawy typowe dla zespołu nocnego jedzenia.
Podobnym, ale innym zaburzeniem jest zaburzenie odżywiania związane ze snem (SRED). SRED to przede wszystkim zaburzenie snu, podczas gdy NES to przede wszystkim zaburzenie odżywiania. Główna różnica polega na tym, że osoby z zaburzeniem odżywiania związanym ze snem jedzą albo podczas snu, albo w stanie między snem a czuwaniem i nie są świadome tego, co robią. Często budzą się, aby znaleźć jedzenie w swoim łóżku i nie pamiętają, że jedli. Natomiast osoby z NES są w pełni rozbudzone podczas jedzenia. Pamiętają też dobrze, jak zachowywali się w nocy.
Zespół nocnego jedzenia jest często błędnie diagnozowany lub błędnie rozumiany.
Eksperci wciąż szukają najlepszych metod leczenia zespołu nocnego jedzenia, ale dowody sugerują, że terapia poznawczo-behawioralna (jest jedną z najskuteczniejszych metod leczenia zaburzeń odżywiania) w połączeniu z lekami może pomóc w osiągnięciu pozytywnych rezultatów. Terapia może obejmować m.in. przystosowanie się do spożywania większej ilości pokarmu o innej porze dnia. Terapeuta może również zasugerować prowadzenie dziennika snu i jedzenia, aby uporządkować ogólne spożycie żywności i poprawić nawyki związane ze snem. Jeśli chodzi o leki, w użyciu są m.in. selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI).
Inne strategie, które mogą być pomocne, to fototerapia (leczenie światłem) i psychoedukacja.
Źródła:
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK585047/ [dostęp: 14.12.2023].
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21731-night-eating-syndrome-nes [dostęp: 14.12.2023].
CZYTAJ TAKŻE:
Nie jedz tego w porze kolacji. Utrudni zaśnięcie i sprawi, że będziesz się wybudzać
Nie można jeść po godzinie 18? Bzdura! Dietetyczne mity, które czas włożyć między bajki
