Wypalenie zawodowe chorobą XXI wieku. Oto sygnały, że czas na zmianę pracy

Wypalenie zawodowe (syndrom wypalenia zawodowego, burnout) definiowane jest jako stan emocjonalnego, fizycznego i psychicznego wyczerpania, odpowiedź organizmu na długotrwały stres, którego źródłem jest praca. Występuje, gdy dana osoba czuje się przytłoczona, przepracowana, niezdolna do sprostania ciągłym wymaganiom. W miarę jak stres się utrzymuje, zaczyna tracić zainteresowanie obowiązkami zawodowymi i motywację, która skłoniła ją do przyjęcia określonej roli. Wypalenie zawodowe zmniejsza produktywność i wysysa energię, powoduje uczucie bezradności, beznadziei, braku perspektyw. Pojawiają się: drażliwość, cynizm, obniżone poczucie osobistych dokonań. W końcu pracownik czuje, że nie ma nic więcej do zaoferowania.

Wypaleniu zawodowemu, oprócz długotrwałego stresu, sprzyjają też m.in. nadmiar obowiązków, monotonia czy brak satysfakcji z wykonywanej pracy. Negatywne skutki wypalenia zawodowego obejmują każdą dziedzinę życia.

Zjawisko wypalenia zawodowego jest coraz powszechniejsze i dotyczy coraz młodszych, także w Polsce. Eksperci zwracają uwagę, że Polacy należą do jednego z najbardziej zapracowanych narodów w Europie - pracujemy coraz więcej i dłużej, często po godzinach. Skutkiem takiego trybu pracy może być właśnie burnout. Wypalenie zawodowe jako stan mogący powodować konieczność interwencji ze strony służby zdrowia zostało umieszczone w jedenastej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych sporządzanej przez Światową Organizację Zdrowia (ICD-11).

Z badania Nationale-Nederlanden opublikowanego w sierpniu br. wynika, że w 2021 roku objawy wypalenia zawodowego zauważyło u siebie dwie trzecie pracowników w Polsce. Dominowały: zmęczenie pracą i brak przyjemności z wykonywanych obowiązków. Niemal połowa badanych stwierdziła, że do takiego stanu rzeczy przyczyniła się pandemia COVID-19. Blisko 30 proc. ankietowanych myślało o zmianie miejsca zatrudnienia.

Wypalenie zawodowe może dotknąć każdego. Najczęściej jednak dotyczy tych profesji, które wymagają kontaktu z ludźmi, a także osób mocno zaangażowanych, dla których praca jest pasją. Szczególnie narażeni na wypalenie zawodowe są: pracownicy ochrony zdrowia, pracownicy socjalni, nauczyciele, dziennikarze, menedżerowie.

Na wystąpienie wypalenia zawodowego wpływ mogą mieć zarówno czynniki osobowościowe, czynniki interpersonalne, jak i organizacyjne, związane ze stanowiskiem pracy. Oto te, które wymieniane są najczęściej:

• długotrwały stres,
• nadmiar obowiązków i presja czasu,
• niejasne lub nadmierne oczekiwania dotyczące pracy,
• nuda lub monotonia w pracy,
• brak uznania za dobrą pracę,
• brak możliwości rozwoju zawodowego,
• brak możliwości uczestniczenia w podejmowaniu decyzji,
• brak wsparcia i rywalizacja w miejscu pracy,
• konflikty ze współpracownikami,
• mobbing, poczucie obniżania wartości pracowników,
• brak poczucia stałości pracy, zagrożenie utratą pracy,
• brak czasu na odpoczynek, za mało snu,
• zaburzona równowaga między pracą a życiem osobistym,
• perfekcjonizm,
• pesymistyczne spojrzenie na siebie i świat.

Wypalenie zawodowe nie pojawia się z dnia na dzień. Rozwija się stopniowo. Pierwsze objawy są subtelne, ale z biegiem czasu przybierają na sile. Reagować należy już przy pierwszych sygnałach ostrzegawczych. Jeśli je zignorujesz, może to spowodować w przyszłości dalsze szkody dla twojego zdrowia fizycznego i psychicznego. Możesz stracić nie tylko zdolność i energię do skutecznego wypełniania swoich obowiązków w pracy, ale odbije się to na pewno również na innych obszarach twojego życia, np. na relacjach z domownikami.  

Objawy, jakie wiązane są z syndromem wypalenia zawodowego, to:

• brak energii, permanentne zmęczenie,
• niezdolność do regeneracji,
• obniżone zainteresowanie czynnościami wykonywanymi w pracy,
• obniżona wydajność i efektywność,
• brak motywacji do pracy,
• niechęć do nawiązywania i podtrzymywania kontaktów interpersonalnych,
• spadek satysfakcji z wykonywanej pracy,
• zaburzenia snu,
• niezdolność do regeneracji,
• problemy z koncentracją,
• wahania nastroju,
• nadmierna irytacja,
• poczucie osamotnienia,
• poczucie braku perspektyw,
• niskie poczucie własnej wartości,
• cynizm wynikający z poczucia bezsensu,
• obniżona odporność organizmu i częstsze niż dotąd infekcje,
• zaburzenia apetytu, zmiana nawyków żywieniowych.

Jak już wspominaliśmy, wypalenie zawodowe to proces, który postępuje. Amerykańscy eksperci wymieniają najczęściej pięć etapów, faz wypalenia zawodowego.

Faza miesiąca miodowego

Skojarzenie z małżeństwem nie jest przypadkowe. Jest to etap, w którym pracownik jest pełen energii i optymizmu, zaangażowany, kreatywny. Niezależnie od tego, czy zaczyna nową pracę, czy zajmuje się nowym zadaniem, często odczuwa satysfakcję. To okres, który charakteryzuje się również wysokim poziomem produktywności.

Początek fazy stresu

Drugi etap wypalenia zawodowego zaczyna się od świadomości, że niektóre dni są trudniejsze niż inne. Uczucia typowe dla miesiąca miodowego, m.in. optymizm, słabną. Pojawia się stres, który coraz częściej przejmuje kontrolę. Pracownik łatwiej się dekoncentruje, jest mniej produktywny, częściej niezadowolony z pracy, drażliwy. Fizyczne zmęczenie utrudnia sen lub czerpanie przyjemności z zajęć poza pracą.

Faza przewlekłego stresu

Trzeci etap wypalenia zawodowego to chroniczny stres. Objawy wymienione w fazie drugiej przybierają na sile. Ten etap cechują: przewlekłe wyczerpanie, apatia, cyniczna postawa, niewykonywanie pracy na czas, spóźnianie się do pracy lub zwlekanie z wykonywaniem zadań, brak zainteresowań/hobby, zmniejszone pożądanie seksualne, uczucie zagrożenia lub paniki, uczucie presji lub braku kontroli. Pracownik wycofuje się z rozmów związanych z pracą, może wpadać w złość i wdawać się w konflikty z kolegami z pracy. Uczucia, które dotyczą pracy, mogą przenosić się do domu i mogą wpływać na relacje z przyjaciółmi i rodziną.

Faza wypalenia

To faza, w której dochodzi się do granicy i nie można już funkcjonować normalnie. Problemy w pracy zaczynają pochłaniać do tego stopnia, że ma się na ich punkcie obsesję. Dominujące uczucia to pesymizm i skrajne zwątpienie w siebie. Fizyczne objawy stają się intensywne - dokuczają przewlekłe bóle głowy, pojawiają się problemy żołądkowe i żołądkowo-jelitowe. Członkowie rodziny i osoby z najbliższego otoczenia zauważają zmiany w zachowaniu. Bardzo wyraźna jest chęć ucieczki - odejście z pracy postrzegane jest jako jedyne wyjście z sytuacji.

Faza nawykowego wypalenia

Objawy wypalenia zawodowego stają się integralną częścią codziennego życia, a wszelkie próby wyjścia z sytuacji zawodzą. Typowe dla tej fazy są: chroniczny smutek, depresja, przewlekłe zmęczenie psychiczne i fizyczne, które uniemożliwiają pracę. Nawykowe wypalenie odbija się na karierze, relacjach z najbliższymi, zdrowiu - na każdym aspekcie życia. Zwykle wymaga pomocy specjalisty.

CZYTAJ TAKŻE: 

Osoby wysoko wrażliwe czują i widzą więcej. Cechy WWO

"Rozdzielenie", czyli praca w dobie "Wielkiej Rezygnacji"

Polski pracownik jest w złej kondycji psychicznej