Czym jest toksoplazmoza i czy jest groźna? Dlaczego i kiedy badać przeciwciała toksoplazmozy?

Toksoplazmoza jest pasożytniczą chorobą zwierząt i ludzi, spowodowaną zarażeniem pierwotniakiem Toxoplasma gondii. Jego cykl życiowy jest skomplikowany i przebiega z uwzględnieniem kilku żywicieli pierwotniaka. Głównym żywicielem Toxoplasma są koty, u nich zachodzi rozmnażanie płciowe. Pozostałymi żywicielami są stałocieplne zwierzęta, głównie bydło, ptaki i ssaki, w tym - człowiek. Koty, wydalając kał, wpuszczają do środowiska oocysty, w których znajdują się zygoty pierwotniaka. Z drugiej strony, w tkankach ptactwa i bydła znajdują się cysty, które nie są w stanie opuszczać tkanek zwierzęcia do środowiska. Człowiek zakaża się pierwotniakiem głownie przez:

• kontakt z odchodami zakażonych kotów,
• zjedzenie mięsa, zwłaszcza surowego, pochodzącego od zakażonych zwierząt,
• zjedzenie owoców i warzyw, skażonych pasożytem,
• kontakt z wydzielinami i wydalinami zakażonych zwierząt.

U ludzi toksoplazmoza może przebiegać jako objawowa lub utajona (aż 85 proc. przypadków zakażeń toksoplazmozą przebiega bezobjawowo). 

W objawowej toksoplazmozie pojawiają się postaci kliniczne:

1. Postać węzłowa, gdzie dominują:

• gorączka,
• objawy grypopodobne,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• bóle i zesztywnienie stawów.

2. Postać oczna, pojawiająca się głównie u osób z osłabioną odpornością, jej objawem jest zapalenie siatkówki i naczyniówki.

3. Postać uogólniona, występująca głównie u osób z immunosupresją, przejawiająca się objawami ze strony jednego z narządów wewnętrznych (np. śledziony, wątroby, serca, płuc) i/lub ośrodkowego układu nerwowego (np. zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowych).

4. Postać wrodzona, dotycząca płodów, zakażonych przez kobietę w ciąży.

Najbardziej dramatyczną w skutkach konsekwencją toksoplazmozy ciężarnych jest obumarcie płodu i poronienie ciąży. Ponadto, toksoplazmoza może wystąpić jako:

• objawowe zarażenie płodu i noworodka z poważnymi następstwami ogólnorozwojowymi,
• objawowe zarażenie niemowlęcia w formie narządowej lub uogólnionej, rozwijające się w pierwszych miesiącach życia,
• odległa reaktywacja w okresie młodzieńczym lub wczesnej dorosłości.

Aby zdiagnozować zarażenie pasożytem, przeprowadza się różne badania, z których najpopularniejszym jest badanie serologiczne - poszukiwanie w organizmie przeciwciał Toxoplasma gondii. Przeciwciała to białka, wytworzone przez plazmocyty - komórki układu odpornościowego, wyspecjalizowane w tej roli. Produkcja przeciwciał przeciw Toxoplasma oznacza, że organizm ma lub miał kontakt z pasożytem.

Pierwszym etapem, prowadzącym do zawiadomienia plazmocytów, jest prezentacja antygenu. Antygen jest niewielką częścią (np. fragmentem białka lub cukru), która jest charakterystyczna dla danego patogenu. Niektóre komórki organizmu są zdolne odczytać informację "swój" i "obcy", a następnie zaprezentować komórkom układu odpornościowego, fragment antygenu z cząsteczki/pasożyta/wirusa/bakterii itd., po uznaniu go za obcy.

Sposób, w jaki plazmocyty "dowiadują się" o styczności z pasożytem, obejmuje współpracę wielu komórek układu odpornościowego, które w końcowym etapie komunikacji między sobą "zawiadamiają" chemicznie plazmocyty, że muszą wyprodukować przeciwciała, czyli rozpocząć zwalczanie pasożyta.

Przeciwciała mają swoje klasy, różniące się przede wszystkim budową chemiczną, ale także czasem pojawienia się w zależności od tego, kiedy doszło do zakażenia.

W przypadku toksoplazmozy, w pierwszej kolejności, po około tygodniu od inwazji Toxoplasma gondii, pojawiają się przeciwciała klasy Ig-M, które zwykle zanikają 6 - 9 miesięcy od momentu wtargnięcia pasożyta. Równocześnie pojawiają się przeciwciała klasy Ig-A, które świadczą o niedawnym zakażeniu i zanikają po 7 - 9 miesiącach. Wobec częstego występowania fałszywie dodatnich Ig-M, szczególnie istotne wydaje się oznaczanie Ig-A, które pozwalają wykluczyć lub potwierdzić zakażenie i służą do monitorowania pacjenta.

Zwykle aktywną postać toksoplazmozy stwierdza się przy obecności wysokich Ig-M i wzrastających Ig-G. Przeciwciała Ig-A pozwalają ocenić sytuację przy braku przeciwciał Ig-G. Kiedy:

• Ig-M jest dodatnie, Ig-A ujemne = nie ma toksoplazmozy,
• Ig-M jest dodatnie, Ig-A dodatnie = jest toksoplazmoza.

Następne w kolejności pojawiają się przeciwciała Ig-G, zwykle przed upływem 1 miesiąca, a po 2-3 miesiącach od początku zarażenia pasożytem osiągają maksymalne stężenie. Samodzielnie występujące Ig-G świadczą o tym, że organizm uporał się z ostrą fazą zakażenia i że doszło do niego już jakiś czas temu. Ig-G pozostają w organizmie całe życie. Dodatnie Ig-G przy obecnych Ig-M potwierdzają aktywne zarażenie toksoplazmozą.

Przede wszystkim, samemu nie wdrożymy leczenia, samemu nie będziemy też w stanie zinterpretować wszystkich wyników, zwłaszcza, jeżeli to nasze pierwsze zetknięcie z badaniami serologicznymi. W każdym przypadku wyniki należy omówić z lekarzem zlecającym lub z lekarzem POZ/ chorób zakaźnych. 

Szczególnie istotne jest to dla ciężarnych, ponieważ w tym przypadku decydują nie tyle o swoim zdrowiu, co o życiu płodu. Istnieje skuteczne leczenie i zapobieganie rozwojowi toksoplazmozy, dlatego z wynikami badań należy jak najszybciej zgłaszać się do lekarza.

Do badania przeciwciał na Toxoplasma gondii nie musimy przychodzić na czczo. Badania może zlecić lekarz na NFZ, możemy za nie zapłacić sami. Musimy jednak przygotować się na kwotę >120 zł, nawet do kilkuset zł, co zależy od tego, jakie badania mają być wykonane. Krew do badań pobierana jest z żyły łokciowej, nie obowiązują żadne specjalne ograniczenia.

Źródła:

• https://www.mp.pl/pacjent/ciaza/lista/100081,zakazenie-t-gondii-w-czasie-ciazy-diagnostyka-wskazania-do-leczenia
• Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.

CZYTAJ TAKŻE: 

Przybywa chorych z kleszczowym zapaleniem mózgu i boreliozą. Oto objawy

Pierwsze objawy to swędzenie i spadek wagi. Pasożyty można dostrzec w nocy

Gdy infekcja ustępuje, pojawiają się inne objawy. Co to jest zespół PANDAS?