Małpia ospa - pytania i odpowiedzi

Małpią ospę wywołuje Monkeypox virus, MPXV, otoczkowy, dwuniciowy wirus DNA, który należy do rodzaju Orthopoxvirus i rodziny wirusów Poxviridae - pokswirusów. Istnieją co najmniej dwa genotypy (odmiany) wirusa małpiej ospy - odmiana środkowoafrykańska i zachodnioafrykańska. Środkowoafrykańska odmiana wiązana jest z poważniejszym przebiegiem choroby.

Wirus wywołujący małpią ospę został wykryty u małp laboratoryjnych w 1958 roku. Z racji tego, że pojawił się wśród małp, chorobę nazwano "małpią ospą". Pierwszy przypadek ospy małpiej u człowieka odnotowano w 1970 roku w Demokratycznej Republice Konga. W 2003 roku w Stanach Zjednoczonych miała miejsce pierwsza epidemia małpiej ospy poza Afryką. Jej wybuch związany był z kontaktem z zakażonymi psami preriowymi. Zwierzęta te były trzymane z gambijskimi szczurami i popielicami, które zostały przywiezione do kraju z Ghany. Import zwierząt i podróże zagraniczne stanowiły główne powody rozprzestrzeniania się małpiej ospy poza Afryką.

Przeniesienie wirusa małpiej ospy ze zwierzęcia na człowieka może nastąpić w wyniku bezpośredniego kontaktu z krwią, płynami ustrojowymi, zmianami skórnymi lub śluzówkowymi zakażonych zwierząt. Do zakażenia może dojść np. w wyniku pogryzienia lub zadrapania. Wirusa wykrywano u wiewiórek, szczurów, myszy, popielic czy różnych gatunków małp. Czynnikiem ryzyka zakażenia wirusem małpiej ospy jest także spożywanie nieodpowiednio ugotowanego mięsa i innych produktów pochodzenia zwierzęcego.

Do transmisji wirusa małpiej ospy z człowieka na człowieka może dojść na skutek bliskiego kontaktu z wydzielinami dróg oddechowych (długotrwały kontakt twarzą w twarz), kontaktu ze zmianami skórnymi osoby zakażonej (bezpośredni kontakt z zakaźnymi ranami, strupami lub płynami ustrojowymi) lub niedawno skażonymi przedmiotami (pościelą, ręcznikami). Wirus małpiej ospy wnika do organizmu przez uszkodzoną skórę, drogi oddechowe, oczy, nos i usta. Przeniesienie wirusa może nastąpić również przez łożysko, z matki na płód, lub podczas bliskiego kontaktu w trakcie i po porodzie.

Choć małpia ospa nie należy do chorób przenoszonych drogą płciową wywoływanych przez wirusy, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zauważa, że fala zachorowań, z którą mamy do czynienia od maja br., rozprzestrzeniła się w dużym stopniu właśnie w ten sposób. Wiele zgłoszonych przypadków małpiej ospy dotyczyło mężczyzn, którzy identyfikowali się jako homoseksualiści, biseksualiści lub mężczyźni uprawiający seks z mężczyznami. Trwają badania, by ustalić ryzyko przenoszenia choroby poprzez kontakt seksualny. Eksperci już teraz podkreślają jednak, że w przenoszeniu wirusa ospy małpiej nie ma znaczenia, czy kontakt ten jest homoseksualny czy heteroseksualny.

Pierwsze objawy małpiej ospy mogą pojawić się od sześciu do 13 dni (ale możliwe jest również, że od pięciu do 21 dni) od momentu zakażenia, co sprawia, że małpia ospa może przenosić się na bardzo duże odległości. 

Pierwsze objawy małpiej ospy to:

• gorączka (powyżej 38,5 st.),
• intensywny ból głowy,
• powiększenie węzłów chłonnych (to cecha charakterystyczna),
• ból pleców,
• ból mięśni,
• brak energii.

Wysypka przy małpiej ospie pojawia się zwykle w ciągu 1-3 dni od wystąpienia gorączki. Objawy małpiej ospy utrzymują się od dwóch do czterech tygodni.

Wysypka w małpiej ospie często zaczyna się na twarzy, a następnie rozprzestrzenia się na inne części ciała, np. dłonie, stopy i narządy płciowe. Wysypka atakuje też m.in. jamę ustną. Rozwija się kolejno od plamek (zmian o płaskiej podstawie) do grudek (lekko uniesionych, twardych zmian), pęcherzyków (zmian wypełnionych przezroczystym płynem), krost (zmian wypełnionych żółtawym płynem), a kończy się strupkami, które wysychają i odpadają. Liczba zmian, które pojawiają się na skórze w przebiegu małpiej ospy, waha się od kilku do kilku tysięcy. Po chorobie zostają blizny.

Małpia ospa może powodować szereg powikłań. Do głównych należą: wtórne infekcje, odoskrzelowe zapalenie płuc, posocznica (sepsa), zapalenie mózgu, zapalenie rogówki z następującą utratą wzroku.

Obecnie nie istnieją żadne specyficzne sposoby leczenia zakażenia wirusem małpiej ospy. Leczenie małpiej ospy polega na: łagodzeniu objawów, radzeniu sobie z powikłaniami i zapobieganiu długotrwałym następstwom choroby. U większości chorych dochodzi do samowyleczenia. Do stosowania w leczeniu małpiej ospy zatwierdzony jest lek Tecovirimat.

Przypadki małpiej ospy stwierdzano do niedawna głównie w Afryce - Afryce Zachodniej i Środkowej. Choroba występuje endemicznie (lokalnie) w dziewięciu krajach afrykańskich. Poza Afryką notowano raczej pojedyncze infekcje. Wyjątek stanowią Stany Zjednoczone, gdzie w 2003 roku miała epidemia małpiej ospy - stwierdzono tam ponad 70 przypadków małpiej ospy. Na początku maja br. Brytyjska Agencja Bezpieczeństwa Zdrowia (UKHSA) poinformowała o pierwszym przypadku małpiej ospy na terenie Wielkiej Brytanii od 2019 roku. Od tego czasu chorobę wykryto w wielu krajach, m.in. w Hiszpanii, Portugalii, Niemczech, Czechach, Australii, Izraelu czy Kanadzie.

W Polsce 10 czerwca wykryto pierwszy przypadek małpiej ospy. Zakażony wirusem małpiej ospy to mieszkaniec Mazowsza, wcześniej przebywał na Gran Canarii. Pierwszy pacjent zakażony małpią ospą przebywał w Wojewódzkim Szpitalu Zakaźnym przy ul. Wolskiej w Warszawie. 

Ciężkie przypadki małpiej ospy występują częściej u dzieci. Z chorobą gorzej radzą sobie osoby z osłabionym układem odpornościowym. Jak informuje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), "szczepienie przeciwko ospie prawdziwej miało działanie ochronne w przeszłości, obecnie osoby w wieku poniżej 40 do 50 lat (w zależności od kraju) mogą być bardziej podatne na ospę małpią z powodu zaprzestania kampanii szczepień przeciwko ospie prawdziwej na całym świecie po zwalczeniu choroby".

W większości przypadków przebieg małpiej ospy nie jest ciężki, ale choroba może doprowadzić do zgonu chorego. Z danych WHO wynika, że współczynnik śmiertelności przypadków małpiej ospy historycznie wahał się od 0 do 11 proc. w populacji ogólnej i był wyższy wśród małych dzieci. W ostatnim czasie współczynnik śmiertelności wynosił ok. 3-6 proc. Odmiana wirusa małpiej ospy, który rozprzestrzenia się obecnie w Europie, ma odpowiadać za ok. 1 proc. zgonów.

Nie ma szczepionki przeciwko małpiej ospie. Prace nad szczepionką przeciw małpiej ospie trwają. Dostępne są jednak szczepionki przeciwko ospie prawdziwej, które mogą być skuteczne przeciwko małpiej ospie.

Szczepienie przeciwko ospie wietrznej nie chroni przed małpią ospą. Ospa wietrzna i małpia ospa to dwie zupełnie różne choroby, wywoływane przez zupełnie różne wirusy. Ospę wietrzną, a także półpaśca wywołuje Varicella zoster virus, VZV, wirus z rodziny Herpesviridae. Wirus małpiej ospy (Monkeypox virus; MPXV) i wirus ospy prawdziwej (Variola virus, VARV) to wirusy z rodzaju Orthopoxvirus i rodziny wirusów Poxviridae. Wirus małpiej ospy to łagodniejsza wersja wirusa ospy prawdziwej, którą kilkadziesiąt lat temu wyeliminowano szczepieniami.

Doświadczenie pandemii COVID-19 sprawiło, że staliśmy się bardziej wyczuleni na takie doniesienia i informacje jak w przypadku małpiej ospy. Eksperci uspokajają, że małpia ospa nie przenosi się łatwo między ludźmi, nie w taki sposób jak wirus SARS-CoV-2. Nie jest to też nowa choroba, a taką był jeszcze niedawno COVID-19. Nie ma też mowy o bezobjawowym przejściu małpiej ospy, jak w przypadku COVID-19 - objawy małpiej ospy (wysypka) są charakterystyczne. Większość chorych nie wymaga żadnego leczenia. Kilkaset przypadków małpiej ospy na świecie to nie jest dużo. Rozprzestrzenianie się wirusa małpiej ospy śledzą organizacje takie jak WHO czy Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) oraz rządy poszczególnych krajów. Nie można wykluczyć, że sytuacja się rozwinie, jednak na ten moment nie ma powodów do paniki. 

CZYTAJ TAKŻE: 

Świat obawia się małpiej ospy i kolejnej epidemii. Dr Lidia Stopyra komentuje

Rosjanie twierdzą, że małpia ospa to dzieło Pentagonu

Małpia ospa mało zaraźliwa? Brytyjscy seksuolodzy i tak się obawiają