Nawet drobne skaleczenie jest zagrożeniem. Wszystko o tężcu
Tężec, choć jest chorobą zakaźną, nie jest zaraźliwy. Za występowanie groźnych objawów odpowiada toksyna produkowana przez dostającą się do organizmu bakterię. Mimo że dzięki szczepieniom udało się sprawić, że tężec nie jest powszechnym problemem w krajach rozwiniętych, wciąż istnieją miejsca na świecie, w których z powodu tej choroby co trzy minuty umiera dziecko. Oto co musisz wiedzieć o tężcu.
Tężec jest chorobą układu nerwowego wywoływaną przez toksynę tężcową produkowaną przez bakterię Clostridium tetani, czyli laseczkę tężca. Ten drobnoustrój chorobotwórczy jest klasyfikowany jako powszechnie występujący. Laseczki tężca można odnaleźć w wodzie, przewodzie pokarmowym zwierząt czy kurzu. W dogodnych warunkach Clostridium tetani zaczyna produkować toksynę, która wnika do obwodowej komórki nerwowej, a następnie przenosi się do komórek pnia mózgu i rdzenia kręgowego.
Dolegliwości pojawiają się od trzech dni do trzech tygodni (średnio po ośmiu dniach) i wynikają z tego, że toksyna hamuje wydzielenie neuroprzekaźników. Jakie są tego konsekwencje? Neurony ruchowe są ciągle pobudzone, co przekłada się na nieustające napięcie mięśni szkieletowych.
Wrotami zakażenia, przez które do organizmu mogą wnikać spoczynkowe formy bakterii, mogą być uszkodzenia ciała związane z przerwaniem ciągłości tkanek, nawet te niewidoczne gołym okiem. Co ciekawe, przetrwalniki tężca są bardzo odporne na działanie czynników środowiskowych i mogą znajdować się w ziemi nawet przez wiele lat. Zakażenie może nastąpić również na skutek nieprzestrzegania zasad higieny oraz w trakcie porodu.
Clostridium tetani to bakteria, której rozwojowi sprzyjają warunki beztlenowe, dlatego najlepiej namnaża się w głębokich ranach bez dostępu powietrza. Laseczki tężca mogą występować również w płytszych uszkodzeniach ciała, o ile bytują tam inne bakterie zużywające tlen.
Do czynników ryzyka zachorowania na tężec należą:
- oparzenia i odmrożenia,
- szarpany charakter rany,
- zabrudzenie rany,
- nieszczepienie się na tężec w ciągu ostatnich ośmiu lat,
- utrata dużej ilości krwi w czasie zranienia,
- pogryzienie przez zwierzę.
Tężec występuje w czterech postaciach:
- uogólnionej - przejawia się znacznym skurczem mięśni i charakterystycznym, łukowatym wyprężeniem ciała w stronę grzbietową (opistotonus). Poza tym pacjenci doświadczają szczękościsku, niemożności jedzenia, podwyższenia temperatury ciała, zatrzymania moczu i zaburzeń rytmu serca. Zaburzenia funkcjonowania układu autonomicznego mogą stać się przyczyną śmierci, chociażby z powodu nagłego zatrzymania krążenia;
- miejscowej - może być zwiastunem tężca uogólnionego lub zakończyć się samoistnym wyleczeniem na skutek uzyskania częściowej odporności. Objawia się przede wszystkim skurczami mięśni w okolicy rany;
- mózgowej - charakteryzuje się zajęciem wyłącznie nerwów czaszkowych, a zwłaszcza nerwu twarzowego, stąd pacjenci z tą postacią tężca cierpią z powodu uszkodzenia mięśni twarzy;
- noworodkowej - występuje u noworodków, których matki nie były uodpornione na tężec. Ma bardzo ciężki przebieg i, o ile właściwa pomoc medyczna nie zostanie udzielona, kończy się zgonem aż w 90 proc. przypadków.
Zanim choroba ujawni się pełnym spektrum objawów, występują tzw. symptomy prodromalne, do których należą: ogólne rozbicie, niepewność, ból głowy, wzmożona potliwość, ból w obszarze rany i bezsenność. Bardzo typowe dla tężca są wspomniane już wzmożone napięcie mięśni, a także drgawki. Nienaturalna pozycja ciała i problem w zapanowaniu nad mięśniami mogą skutkować dusznościami i trudnym do zniesienia bólem.
Do ciężkich powikłań tężca, wynikających z postępu choroby, zalicza się: zapalenie płuc, złamania kręgów, krwiaki wewnątrzmięśniowe, zapalenie mięśnia sercowego, a nawet zgon występujący u 30 do 50 osób na 100 pacjentów.
Osoby pracujące przy ziemi powinny zachowywać szczególną ostrożność, a podczas prac w ogródku najlepiej zaopatrzyć się w specjalne rękawice. Jeżeli już dojdzie do zranienia, wskazane jest jak najszybsze przemycie rany i zadbanie o to, by nie przestała mieć kontaktu z powietrzem.
Sposobem leczenia tężca jest podawanie pacjentom antytoksyny przeciwtężcowej, czyli gotowych przeciwciał zdolnych przyłączyć się i zwalczyć toksynę produkowaną przez tę bakterię. W celu uzupełnienia leczenia zakażonemu można podać antybiotyk lub chemioterapeutyk, po to, by naruszyć florę bakteryjną sprzyjającą namnażaniu się laseczek tężca.
Szczepienie przeciwtężcowe to skuteczna, łatwa i tania metoda wykorzystywana w walce z tężcem. Należy do szczepionek inaktywowanych, co oznacza, że zawiera niedziałającą toksynę tężcową. Obowiązkowym, bezpłatnym programem szczepień objęte są dzieci i młodzież do lat 19.
Szczepionka podawana jest zwykle w czterech dawkach w postaci szczepionki skojarzonej przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP/DTaP) lub tylko przeciw błonicy i tężcowi. Warto zadbać o przyjęcie dawek przypominających w wieku: sześciu, 14 i 19 lat. Dawki przypominające są tak ważne dlatego, że odporność przeciw tężcowi maleje z upływem czasu. Szczepienia przeciwko tężcowi są realizowane od lat i są uznawane za bezpieczne.
CZYTAJ TAKŻE:
Czy szczepionki przyjęte w dzieciństwie chronią nas przez całe życie?
