Pobudzają trzustkę do pracy, zbijają cukier. Tak można kontrolować cukrzycę

Insulina jest leczeniem pierwszego rzutu w cukrzycy: typu 1 i występującej w ciąży. Poza tym stosuje się ją także w niektórych sytuacjach u pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 2, np. wtedy gdy przyjmowanie innych leków nie pozwala na dostateczne kontrolowanie poziomu cukru, po zabiegu operacyjnym lub gdy doszło do uszkodzenia nerek lub wątroby.

Insuliny wykorzystywane w leczeniu cukrzycy można podzielić na dwie główne grupy: klasyczne insuliny ludzkie oraz analogi insulin. Te pierwsze powstają dzięki inżynierii genetycznej: mikroorganizmy produkują insulinę identyczną jak ta wytwarzana naturalnie przez trzustkę człowieka. Działają krótko lub średniodługo i stanowią sprawdzone narzędzie w terapii, choć obecnie coraz częściej ustępują miejsca analogom. Te z kolei są zmodyfikowaną wersją insuliny ludzkiej - nieco zmienioną, ale nadal działającą zgodnie z fizjologicznym mechanizmem. Wyróżnia się analogi szybko działające (np. lispro, aspart, glulizynowa), które idealnie sprawdzają się u osób aktywnych, z nieregularnym trybem życia, oraz długo działające (np. degludec, glargine, detemir), które zapewniają stabilny poziom insuliny przez całą dobę i pomagają kontrolować poranne skoki glikemii.

Pompa insulinowa to małe, inteligentne urządzenie, które dostarcza insulinę do organizmu - dokładnie wtedy i w takich ilościach, jak potrzeba. Dzięki temu pozwala osobom z cukrzycą typu 1 żyć aktywnie, bez konieczności wielokrotnych zastrzyków w ciągu dnia. Pompa składa się z kilku elementów: zbiornika z insuliną, cienkiego drenu, wkłucia oraz (w niektórych modelach) sensora do ciągłego mierzenia poziomu cukru. 

Choć zapewnia dużą swobodę i precyzję leczenia, nie jest rozwiązaniem dla każdego. Wymaga współpracy ze strony pacjenta, systematyczności i regularnego kontaktu z opieką diabetologiczną. Noszenie urządzenia, konieczność częstej wymiany wkłucia, ryzyko infekcji czy awarii to wyzwania, z którymi trzeba się liczyć, jednak potencjalne korzyści zdecydowanie przeważają nad zagrożeniami. 

Metformina to stary i sprawdzony lek, który wciąż jest powszechnie przepisywany przez lekarzy osobom cierpiącym na cukrzycę typu 2. Należy do grupy biguanidów, które stosowano już w średniowieczu.

Co prawda w latach 70. metforminę wycofano z użycia ze względu na doniesienia o możliwych powikłaniach, ale powróciła do łask, stając się pierwszym wyborem w terapii cukrzycy typu 2. Dlaczego?

Po pierwsze metformina powoduje zmniejszenie stężenia glukozy we krwi, następuje poprzez redukcję wytwarzania glukozy w wątrobie oraz poprzez nasilanie działania insuliny w mięśniach i tkance tłuszczowej, co za tym idzie, nie niesie ryzyka nadmiernego spadku cukru. Poza tym jest łatwo dostępna i refundowana. Jak każdy farmaceutyk, nie jest zupełnie wolna od działań niepożądanych, najczęstsze z nich to: nudności, biegunka, niedobory witaminy B12 i zaburzenia smaku.

Pochodne sulfonylomocznika to leki, które pobudzają trzustkę do zwiększonego wydzielania insuliny, co pomaga obniżyć poziom glukozy we krwi u osób z cukrzycą typu 2. Choć skuteczne, wymagają ostrożności, ich działanie może prowadzić do hipoglikemii, zwłaszcza u osób starszych lub nieregularnie przyjmujących pokarmy.

Wśród mniej znanych, a mimo to wartościowych leków przeciwcukrzycowych na uwagę zasługują inhibitory alfa-glukozydazy, których przedstawicielem zarejestrowanym w Polsce jest akarboza. Działa w przewodzie pokarmowym, gdzie hamuje enzymy odpowiedzialne za rozkład cukrów złożonych, co przekłada się na wolniejsze wchłanianie glukozy i łagodniejszy wzrost cukru po posiłku, co zmniejsza ryzyko powikłań naczyniowych choroby.

Akarboza może być stosowana zarówno samodzielnie, jak i w połączeniu z innymi lekami, także z insuliną. Choć raczej nie sięga się po nią w pierwszej kolejności, potrafi znacząco poprawić kontrolę glikemii - zwłaszcza u osób z podwyższonym poziomem cukru po posiłkach, problemami lipidowymi czy stłuszczeniem wątroby.

Leki inkretynowe to stosunkowo nowa, ale obiecująca grupa środków stosowanych w terapii cukrzycy typu 2. Ich działanie opiera się na naśladowaniu naturalnych hormonów jelitowych, które, w odpowiedzi na posiłek, pobudzają trzustkę do wydzielania insuliny, a jednocześnie hamują wydzielanie glukagonu (hormonu podnoszącego poziom cukru we krwi) i spowalniają opróżnianie żołądka. 

W efekcie nie tylko obniżają poziom cukru we krwi, ale też zmniejszają apetyt i sprzyjają redukcji masy ciała, stąd często przyjmowane są nie tyle z powodu cukrzycy, co w celu utraty zbędnych kilogramów. Część z nich podaje się w formie iniekcji, inne - doustnie. Leki te są zwykle stosowane w połączeniu z innymi preparatami, np. metforminą, i dobrze sprawdzają się u pacjentów z nadwagą czy problemami z glikemią poposiłkową. Choć bywają kosztowne i wciąż są poza systemem refundacji, ich korzystny profil działania i niskie ryzyko hipoglikemii sprawiają, że zyskują coraz większe uznanie.

Inhibitory SGLT2, czyli flozyny, działają w nerkach, gdzie blokują białko odpowiedzialne za wchłanianie cukru z moczu z powrotem do organizmu. Skutek? Nadmiar glukozy zostaje po. prostu wydalony. Dzięki temu obniża się poziom cukru we krwi, spada również masa ciała i ciśnienie tętnicze. Trzeba jednak pamiętać, że mocz z dużą ilością cukru, sprzyja infekcjom układu moczowo-płciowego, dlatego przy tej terapii szczególnie ważna staje się codzienna, staranna higiena.

Poza tabletkami w leczeniu cukrzycy, szczególnie u osób z nadmierną masą ciała nieocenione znaczenie ma zmiana stylu życia: redukcja kalorii na talerzu i codzienna porcja ruchu, najlepiej 30-45 minut dziennie. 

U osób starszych, a ponad 75 proc. diabetyków to pacjenci po 65. roku życia, zmiany te są tym ważniejsze, że cukrzyca rzadko występuje jako izolowana jednostka. Poza nią seniorzy cierpią zwykle także na nadciśnienie, hipercholesterolemie, stłuszczenie wątroby, przewlekłą chorobę nerek czy niewydolność serca. Słowem: cały pakiet zagrożeń sercowo-naczyniowych, których wpływ na zdrowie można minimalizować, właśnie poprzez niefarmakologiczne interwencje. Z tego powodu dieta i ruch to nie tylko wsparcie terapii - to jej fundament.

Źródła:

1. Korbut R. Farmakologia. Wyd.2. PZWL; 2017.
2. Araszkiewicz A, Bandurska-Stankiewicz E, Borys S i wsp. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą - 2024. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego

CZYTAJ TAKŻE:

Zmagasz się z wysokim poziomem cukru? Naukowcy: To superwarzywo, które zbija glikemię

Wczesne objawy cukrzycy typu 1. Ryzyko powikłań rośnie z każdym dniem

Rośnie ryzyko cukrzycy, udaru i raka. Obesitolog: Nie ma zdrowej otyłości, jej nieleczenie skraca życie