Kortyzol - więcej niż hormon stresu
Kortyzol, czyli potocznie mówiąc hormon stresu, pełni w ludzkim organizmie wiele ważnych funkcji. Nie tylko pomaga radzić sobie w stresujących sytuacjach, ale i łagodzi stany zapalne, a nawet ratuje życie (w przypadku wstrząsu anafilaktycznego). Zdarza się jednak, że nieprawidłowy poziom kortyzolu może być także objawem wielu chorób i schorzeń. Chodzi m.in. o zespół Crushinga, a także niektóre nowotwory - raka płuc, tarczycy i nadnerczy. Co jeszcze należy wiedzieć o kortyzolu? Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje o tym hormonie.
Kortyzol (inaczej hydrokortyzol) potocznie nazywany jest hormonem stresu. To hormon glikokortykosteroidowy, który wytwarzany jest w warstwie pasmowatej kory nadnerczy. Jego stężenie we krwi jest zmienne - najwyższe rano, najniższe w nocy.
Funkcje kortyzolu:
- podwyższa stężenie glukozy we krwi, przez co w stresujących sytuacjach dodaje siły i motywacji do działania,
- wzmacnia działanie adrenaliny i noradrenaliny,
- zwiększa częstotliwość skurczu serca,
- nasila rozpad białek,
- zwiększa wydzielanie soku żołądkowego,
- pomaga zwiększać rozpad trójglicerydów,
- powiększa glukoneogenezy i glikogenolizy,
- zwiększa wydalanie potasu,
- pomaga wchłaniać wapń i fosfor,
- łagodzi stany zapalne i alergie,
- podnosi ciśnienie krwi,
- stosowany jest jako lek, np. w astmie oskrzelowej, a także w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życia, np. przy wstrząsie anafilaktycznym.
Głównym wskazaniem do zbadania poziomu kortyzolu jest podejrzenie zespołu Crushinga. To grupa objawów wynikających z nadmiaru hormonów sterydowych m.in. kortyzolu. Objawami zespołu Crushinga mogą być np. nagła zmiana w budowie ciała - nadwaga i nienaturalne odkładanie się tkanki tłuszczowej oraz nadciśnienie tętnicze, zaburzenia nastroju, depresja i problemy ze snem. Inne wskazania do badania poziomu kortyzolu to osłabienie organizmu, omdlenia, luźne stolce, nieumiejętność odnalezienia się w sytuacjach stresowych, częsta ochota na spożywanie słonych pokarmów.
Badanie poziomu kortyzolu wykonać można za darmo w ramach NFZ. Konieczne jest do tego skierowanie od lekarza. Można to zrobić także prywatnie. Cena badania waha się od 50 do 100 zł, w zależności od laboratorium i miasta.
Jak mierzy się poziom kortyzolu? Badanie kortyzolu można przeprowadzić w dwojaki sposób. Jedną z metod jest pobranie krwi z żyły i przekazanie materiału do laboratorium. Pacjent powinien być na czczo. W przypadku bardziej zaawansowanego badania, zdarza się, że wykonuje się 3 pomiary kortyzolu - w porze porannej, po południu oraz wieczorem. Inną metodą zbadania poziomu kortyzolu jest dobowa zbiórka moczu.
Normy kortyzolu w surowicy to od 5 do 25 µg/dl w godzinach porannych, od 4 do 20 µg/dl w godzinach popołudniowych oraz od 0 do 5 µg/dl w nocy. W przypadku kortyzolu w moczu norma wynosi 80-120 µg/24h.
Podwyższony poziom kortyzolu świadczyć może m.in. o anoreksji, depresji, przewlekłym stresie, gruczolaku przysadki wydzielającym ACTH, a także niektórych nowotworach - raku płuc, tarczycy i nadnerczy. Tak jak zostało napisane wyżej - nadmiar kortyzolu często wiąże się również z zespołem Crushinga.
Zbyt niski poziom kortyzolu oznaczać może z kolei m.in. chorobę Addisona - niedoczynności kory nadnerczy ( to przyczyna 70-90 proc. przypadków zbyt niskiego kortyzolu) oraz gruźlicę i wrodzony przerost nadnerczy. Trzeba pamiętać jednak, że badanie poziomu kortyzolu jest pierwszym krokiem w diagnostyce. W przypadku uzyskania nieprawidłowego wyniku, pacjenta kieruje się na bardziej specjalistyczne badania, które potwierdzą lub wykluczą opisywane wyżej schorzenia.
Aleksandra Chruścielewska
Zobacz także:
Co to jest i skąd się bierze insulinoodporność?
Syndrom śmiejącej się kukiełki. Na to cierpi syn Colina Farrella
