Wazopresyna. Chroni przed odwodnieniem, hamuje krwotoki

Każdy człowiek składa się w niemal 60 proc. z wody. Wazopresyna jest hormonem, który dba o to, aby w naszym organizmie nigdy jej nie zabrakło. Zapobiega ona bowiem nadmiernej utracie płynów, szczególnie w sytuacji, gdy jest ich zbyt mało. 

Wazopresynę produkują neurony podwzgórza, natomiast magazynuje ją i uwalnia przysadka mózgowa. U zdrowych osób główną rolą wazopresyny jest zagęszczanie moczu, dzięki czemu organizm odzyskuje znaczną część wody, która została przefiltrowana przez nerki. Może się to wydawać szokujące, ale to dzięki jej działaniu nie odwadniamy się po każdym skorzystaniu z toalety. 

Przysadka mózgowa uwalnia wazopresynę w zwiększonych ilościach, gdy spada objętość krążącej krwi. Większe wydzielanie obserwuje się również u osób odwodnionych i z niskim ciśnieniem tętniczym.

Głównym miejscem działania wazopresyny są nerki. Pobudza ona zwrotne wchłanianie wody z moczu z powrotem do krwiobiegu, przez co jednocześnie zwiększa objętość krwi i zagęszcza mocz. Ze względu na tę właściwość jest również nazywana hormonem antydiuretycznym, ponieważ w pewnym sensie zapobiega produkcji nadmiernej ilości moczu. Działa również kurcząco na naczynia krwionośne. Ta jej właściwość jest niezwykle często wykorzystywana w medycynie do tamowania krwawień wywołanych m.in. przez wrzody żołądka czy żylaki przełyku.

Niedobór wazopresyny prowadzi do rozwoju moczówki prostej. Jest to rzadka choroba, która może być wywołana zarówno zmniejszeniem uwalniania wazopresyny przez przysadkę mózgową (moczówka prosta centralna), jak i niewrażliwością nerek na uwalnianą wazopresynę (moczówka prosta nerkowa). 

Moczówka prosta centralna jest chorobą nabytą, która może się rozwinąć wskutek m.in. urazów czy też nowotworów mózgu w okolicy przysadki mózgowej. Z kolei moczówka prosta nerkowa jest najczęściej chorobą genetyczną, w której nerki, przez mutację receptora dla wazopresyny, są niewrażliwe na ten hormon, co również prowadzi do upośledzenia zagęszczania moczu. 

Niezależnie od typu moczówki prostej głównymi i najbardziej uciążliwymi objawami zgłaszanymi przez chorych jest ekstremalne pragnienie, połączone z nadmiernym wydalaniem moczu. Dzienna objętość moczu u chorych, w szczególności z moczówką prostą uwarunkowaną genetycznie, może sięgać nawet do 25 litrów. Jest to niemal 16 razy więcej niż u osób zdrowych. Sprawia to, że chorzy na moczówkę prostą muszą stale uzupełniać płyny, aby uchronić się przed zagrażającym życiu odwodnieniem.

Nadmiar wazopresyny prowadzi do rozwoju zespołu Schwartza-Barttera, zwanego również SIADH czy zespołem nieprawidłowego wydzielania hormonu antydiuretycznego. Przyczyn tego zespołu jest wiele, od nowotworów uwalniających wazopresynę (taką zdolność mają nie tylko nowotwory mózgu, ale również niektóre nowotwory trzustki, płuc i dwunastnicy), po choroby płuc czy niewydolność serca. 

Osoby z SIADH skarżą się na zmęczenie, brak apetytu, skurcze mięśni, nudności czy wymioty. Dodatkowo wyraźnie spada poziom sodu we krwi i jednocześnie zwiększa się wydalanie tego pierwiastka z moczem. 

Poziom wazopresyny można oznaczyć we krwi. Badanie to wykonuje się u osób z objawami, które mogą być związane z nieprawidłowym wydzielaniem wazopresyny. Stężenie hormonu antydiuretycznego w prawidłowych warunkach powinno mieścić się w granicach od 0,46 do 1,85 pmol/litr. Obniżony poziom nasuwa podejrzenie moczówki prostej, natomiast wartości powyżej normy mogą wskazywać na zespół Schwartza-Barttera.

Wazopresyna w postaci niezmienionej jest podawana chorym na moczówkę prostą w celu uzupełnienia niedoborów tego hormonu. Istnieją jednak syntetyczne analogi wazopresyny, jak terlipresyna i desmopresyna, które są powszechnie wykorzystywane w medycynie do tamowania krwawień. Najczęściej są to krwotoki z przewodu pokarmowego, pochodzące np. z wrzodów żołądka czy żylaków przełyku.

Analogi wazopresyny są także pomocne w zatrzymywaniu obfitych krwawień podczas zabiegów operacyjnych czy też u kobiet w trakcie porodu. 

CZYTAJ TAKŻE: 

Miliony Polaków cierpią na przewlekłą chorobę nerek. Lata bez objawów

Zaburzenia równowagi hormonalnej: Typowe objawy

Tyle wody powinniśmy pić dziennie, by zapobiec chorobom serca