Mikroudar - zwiastun udaru. Jak się objawia?

Jak mówi definicja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), udar mózgu to "zespół kliniczny charakteryzujący się nagłym wystąpieniem ogniskowego, a niekiedy również uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, którego objawy utrzymują się dłużej niż 24 godziny lub prowadzą wcześniej do śmierci i nie mają innej przyczyny niż naczyniowa". Wystarczy jednak, że zapamiętamy, iż udar mózgu jest zaburzeniem neurologicznym będącym skutkiem nagłego odcięcia dopływu krwi do mózgu i że jest to stan zagrożenia życia. Naczynia krwionośne, dostarczające tlen i substancje odżywcze do mózgu, z powodu zablokowania przez skrzep krwi lub na skutek uszkodzenia, nie mogą go dotleniać i odżywiać, co prowadzi do obumierania komórek nerwowych.

Wyróżniamy trzy rodzaje udarów. Ok. 80 proc. wszystkich udarów to udary niedokrwienne. W takiej sytuacji dochodzi do zamknięcia światła jednej z tętnic przez zakrzep i gwałtownego zmniejszenia dopływu krwi do mózgu. Udary krwotoczne (ok. 20 proc. przypadków) powstają w wyniku krwotoku śródmózgowego lub podpajęczynówkowego. Potocznie nazywa się je wylewem. Przyczyną najrzadziej występujących - udarów żylnych (odpowiadają za mniej niż 1 proc. przypadków) - jest z kolei niedrożność zatok żylnych i żył mózgowia.

W Polsce co ok. 6,5 minuty ktoś doznaje udaru. Jest on trzecią najczęstszą przyczyną zgonów i niepełnosprawności u osób powyżej 40. roku życia - zaraz po chorobach serca i nowotworach. Co roku stwierdza się ok. 80-90 tys. przypadków udaru. Ok. 30 tys. pacjentów umiera.

Ryzyko udaru znacząco wzrasta po 55. roku życia, jednak tak naprawdę może go doświadczyć każdy, bez względu na wiek. Coraz częściej udary dotykają osób młodych.

Zwiastunem "dużego" udaru może być mikroudar, zwany też miniudarem, a bardziej fachowo - przemijającym atakiem niedokrwiennym (TIA, od ang. transient ischemic attack).

Mikroudar spowodowany jest chwilowym zaburzeniem dopływu krwi do części mózgu (skrzep blokuje przepływ krwi i przez krótki czas zapobiega przedostawaniu się tlenu do komórek mózgu, następnie rozpada się lub przesuwa, a objawy mają tendencję do ustępowania). Występuje nagle, jak klasyczny udar, ale samoistnie ustępuje, a jego objawy utrzymują się krócej niż 24 godziny (zazwyczaj epizody przemijającego ataku niedokrwiennego trwają kilka, kilkanaście minut; jeśli symptomy nie ustępują lub całkowicie nie mijają, mamy do czynienia z udarem). W tym czasie, w przeciwieństwie do udaru, nie dochodzi do trwałych uszkodzeń komórek nerwowych w mózgu - choremu nie grozi trwały paraliż czy niepełnosprawność, co nie znaczy, że objawy można bagatelizować. Nawet u co piątej osoby po miniudarze w ciągu kilku godzin, dni lub tygodni dochodzi do pełnoobjawowego udaru mózgu.

Osoba, która zaobserwuje u siebie objawy mogące świadczyć o mikroudarze, powinna jak najszybciej otrzymać specjalistyczną pomoc - najlepiej natychmiast wezwać pogotowie. W ciągu pierwszych 48 godzin od wystąpienia symptomów mikorudaru ryzyko "dużego" udaru jest znacząco podwyższone.  

Objawy mikroudaru przypominają te, które ujawniają się we wczesnej fazie udaru. Mogą obejmować nagłe wystąpienie:

• drętwienia lub paraliżu twarzy, ręki lub nogi, zwykle po jednej stronie ciała (opadanie powieki, kącika ust, trudności z uśmiechnięciem się, trudności w uniesieniu kończyny); 
• niewyraźnej lub zniekształconej mowy (trudności z doborem słów, niemożność ich wypowiadania), trudności w zrozumieniu innych;
• zaburzeń widzenia (niewyraźne, podwójne widzenie, widzenie tylko na jedno oko);
• utraty równowagi lub problemów z koordynacją (niezgrabność ruchów);
• osłabienia;
• nagłego, silnego bólu głowy;
• zawrotów głowy;
• dezorientacji.

Objawy mikroudaru są zależne od tego, który obszar mózgu ulega niedokrwieniu. Jak już wspominaliśmy wyżej, dolegliwości mijają zwykle w ciągu kilku, kilkunastu minut, ale mogą też utrzymywać się nawet dobę.

Przemijający atak niedokrwienny z reguły zdarza się za sprawą skrzepu krwi, który utknął w tętnicy dostarczającej krew do mózgu. Bez regularnego przepływu krwi mózg jest głodny tlenu i nie może pracować tak jak zwykle, stąd np. trudności w doborze i artykulacji słów. Jak obrazowo tłumaczą to lekarze, to tak, jakby zatkany był przewód paliwowy w samochodzie, co powoduje, że silnik nie może prawidłowo pracować. Mikroudar może być też spowodowany nagromadzeniem blaszki miażdżycowej.

Do innych przyczyn miniudaru zalicza się również m.in. zaburzenia rytmu serca, choroby tętnic szyjnych, kręgowych i wewnątrzczaszkowych, chwilowy spadek ciśnienia, nadpłytkowość czy urazy.

Te same czynniki, które zwiększają ryzyko udaru, wpływają również na ryzyko wystąpienia przemijającego ataku niedokrwiennego. To:

• wiek (powyżej 55 lat);
• historia rodzinna (jeśli ktoś z twojej rodziny doznał udaru mózgu, ryzyko wystąpienia miniudaru jest u ciebie większe);
• mikroudar lub udar w przeszłości;
• płeć (ryzyko wystąpienia mikroudarów jest większe u mężczyzn niż u kobiet);
• choroby serca (np. migotanie przedsionków);
• nadciśnienie tętnicze;
• wysoki poziom cholesterolu;
• nadwaga;
• cukrzyca;
• anemia sierpowata;
• zaburzenia czynności nerek;
• nadużywanie alkoholu;
• palenie tytoniu;
• stres.

Sposób leczenia zależy od przyczyny mikroudaru. W grę najczęściej wchodzą leki przeciwpłytkowe zapobiegające krzepnięciu, również przeciwzakrzepowe antykoagulanty, leki na nadciśnienie, leki pomagające kontrolować poziom cholesterolu czy preparaty stosowane w chorobach serca i regulujące jego rytm.

W celu przywrócenia prawidłowego przepływu krwi może być konieczna endarterektomia, czyli zabieg usuwania blaszek miażdżycowych z tętnic szyjnych.

Jak podkreślają specjaliści, epizod mikroudaru to także moment, w którym dokonuje się oceny skuteczności leczenia chorób przewlekłych występujących u pacjenta - być może konieczne okażą się pewne modyfikacje. Przy okazji przemijającego ataku niedokrwiennego wykrywanych jest też wiele innych dolegliwości.

Pacjentowi po mikroudarze lekarz zaleca też najczęściej zmianę stylu życia.

Nie da się niestety całkowicie zapobiec mikroudarowi, można jednak podjąć działania, które wpłyną na obniżenie ryzyka wystąpienia takiego epizodu w przyszłości. Rekomenduje się: stosowanie diety zdrowej dla serca, utrzymywanie prawidłowej wagi, uprawianie aktywności fizycznej, ograniczenie spożycia alkoholu i rzucenie palenia. 

Poza tym należy pamiętać o regularnym kontrolowaniu ciśnienia krwi i przestrzeganiu zaleceń lekarza.

CZYTAJ TAKŻE:

Nie potrafisz ustać na jednej nodze przez 20 sekund? To wiadomość od mózgu

Udar mózgu możliwym powikłaniem po diagnozie COVID-19. Kto jest zagrożony?

Wysoko przetworzona żywność niszczy mózg. Niepokojące wyniki badań