Tu się oddycha na Śląsku. Stary Las Murckowski to leśna oaza zdrowia w aglomeracji

Kiedy Polak myśli o aglomeracji śląskiej widzi krajobraz miejsko-przemysłowy. Do dziś też panuje przekonanie, że kopalnie i huty w tym regionie nieodwracalnie wyniszczyły środowisko. Dlatego w kontekście zdrowotnych właściwości, ten region Polski nie jest zupełnie brany pod uwagę. To nie do końca prawda, bo nawet tu można znaleźć miejsca, w których oddycha się pełną piersią.

Rezerwat leśny w Katowicach w okolicach nieistniejącej już kopalni KWK Murcki to pozostałość po Puszczy Śląskiej. Las Murckowski początkowo obejmował ok. 7 ha, ale dziś - po rozszerzeniach w 1989 i 2022 roku - zajmuje aż 141,56 ha objętych ochroną czynną, otoczonych otuliną o powierzchni 256 ha. Znajduje się na południowych obrzeżach Katowic - ta lokalizacja jest wyjątkowa - w samym sercu miejskiego krajobrazu kryje się raj dla miłośników ciszy między drzewami.

Las Murckowski przecinają piesze i rowerowe trasy prowadzące przez bukowy drzewostan liczący ok. 150 lat. Dzięki wieloletniej pracy leśników i botaników udało się tutaj utrzymać unikalne gatunki roślin charakterystyczne dla dawnej Puszczy Śląskiej. W rezerwacie rośnie 210 gatunków roślin naczyniowych, w tym trzy objęte ścisłą ochroną (np. kruszczyk szerokolistny, bluszcz pospolity, barwinek pospolity), oraz 42 gatunki mchów, 6 wątrobowców i 3 roślin epifitycznych. Faunę reprezentują lisy, kuny leśne, dziki i sarny. Spacer umila śpiew ptaków - mieszkają tu  kowaliki, pełzacze, świergotek drzewny, kos, drozd śpiewak, a także muchołówki szara i żałobna, grubodziób oraz różne gatunki siko. 

 Las Murckowski to zielony filtr aglomeracji, mimo położenia w rejonie z wysokim poziomem zanieczyszczeń, większość próbek glebowych nie wykazuje przekroczeń dopuszczalnych poziomów metali ciężkich. Dla mieszkańców aglomeracji śląskiej wizyty w tym miejscu stanowią realną "zieloną terapię". To oaza w granicach miasta, gdzie można uciec od codziennego zgiełku i poczuć bliskość przyrody. Jak w pełni wykorzystać jego naturalne właściwości?

Silnie uprzemysłowiony Śląsk potrzebował miejsc, w których mieszkańcy mogli swobodnie oddychać. Dziś zanieczyszczenie powietrza jest tu niższe niż pół wieku temu, również dzięki dbałości o tereny zielone. W dobie powszechnego przemęczenia, stresu i przebodźcowania miejsca takie jak Las Murckowski zyskują funkcję terapeutyczną. Można tu praktykować tzw. lasoterapię - czyli kąpiele leśne (z japońskiego - shinrin yoku). To świadoma, uważna forma obcowania z naturą, w której nie chodzi o sport ani pokonywanie kilometrów, lecz o zanurzenie się w lesie wszystkimi zmysłami.

Już 20 minut powolnego spaceru wśród buków, sosen i świerków Lasu Murckowskiego wystarcza, by uspokoić układ nerwowy, obniżyć poziom kortyzolu (hormonu stresu), poprawić koncentrację i wyregulować ciśnienie krwi. Dzięki wysokiemu stężeniu naturalnych olejków eterycznych - fitoncydów - las działa jak inhalatorium: wspiera odporność, działa przeciwwirusowo i przeciwzapalnie, a nawet zwiększa aktywność komórek NK, odpowiedzialnych za niszczenie komórek nowotworowych.

Praktyka kąpieli leśnych w Murckach może być niezwykle prosta - wystarczy odnaleźć zaciszny fragment rezerwatu, zostawić telefon w kieszeni, i ruszyć w spokojny spacer bez celu. Istotne jest, by świadomie chłonąć zapachy ściółki i igliwia, dotykać kory drzew, słuchać śpiewu ptaków i szumu liści, a czasem po prostu usiąść i oddychać głęboko.

Pogłębiony i świadomy kontakt z przyrodą wpływa korzystnie nie tylko na ciało - łagodzi także stany depresyjne, pomaga w walce z lękami i wypaleniem zawodowym, ułatwia zasypianie. Coraz więcej badań wskazuje, że regularne wizyty w lesie wspomagają rekonwalescencję po chorobach serca, infekcjach dróg oddechowych, a nawet operacjach onkologicznych. Murcki las z jego ciszą, różnorodną florą, chłodnym cieniem i czystym powietrzem to idealne środowisko do praktykowania tego typu naturalnej terapii - samodzielnie lub w ramach prowadzonych sesji grupowych.

Na tym nie koniec, kontakt z leśnym mikrobiomem - np. przez dotykanie mchu, siadanie na ziemi, czy przytulanie się do pnia - zwiększa różnorodność mikroorganizmów skóry, co pozytywnie wpływa na odporność i zmniejsza skłonność do alergii. Takie "zanurzenie sensoryczne" może trwać od kilkunastu minut do kilku godzin - nawet jedna sesja tygodniowo przynosi wymierne korzyści fizjologiczne i psychiczne, udowodnione naukowo. Las Murckowski to zatem nie tylko miejsce do spacerów, ale pełnoprawna, dostępna bez recepty "klinika natury", w której masz szansę odzyskać równowagę, ciszę i siły witalne.

W ostatnich dekadach Katowice przeszły interesującą transformację. To górniczo - hutnicze miasto stało się jedną z najbardziej zielonych Polskich metropolii. Dla porównania - jeszcze kilka dekad temu ten teren był w 81-procentach przemysłowy. Dziś ponad 50 proc. miasta zajmują tereny zielone. Rozległe lasy na południu miasta (w dzielnicy Murcki zajmują 86 proc. powierzchni!), Katowicki Park Leśny i Dolina Trzech Stawów, nie zapominajmy również o zrewitalizowanym Parku Śląskim, który znajduje się na granicy z Chorzowem.

Katowice mają nie tylko lasy i parki, ale też zielone przystanki - oczekiwanie na autobus w takim małym "ogródku" jest z pewnością korzystniejsze dla zdrowia niż spędzanie czasu wśród betonu i szkła. Miasto regularnie prowadzi nasadzenia - pojawia się tu nawet kilkaset nowych drzew rocznie.

To wszystko przekłada się na systematyczną poprawę jakości powietrza. Rok 2023 przyniósł rekordowo niski średni poziom PM10 (~24 µg/m³) - to o ponad 20 proc. mniej niż w 2022 roku i o ponad 40 proc, mniej niż w 2013-2014 roku, kiedy wartości przekraczały 40 - 50 µg/m³; katowiccy urzędnicy wskazują, że działania takie jak wymiana kotłów grzewczych (blisko 8 000 od 2015 do 2022 roku) realnie redukują smog. Choć w sezonie grzewczym wciąż zdarzają się epizody gorszej jakości powietrza - stacje notują czasem wartości PM2.5 powyżej 110 µg/m³, czyli poziom "bardzo zły" - obecnie takie sytuacje stanowią niewielką część roku.

Katowice w 2025 roku jawią się jako miasto, które z postindustrialnej "pustyni" zmienia się w zielone płuca regionu. W kontekście rozwoju kulturalnego też możemy zauważyć ogromny progres. Katowice to miasto, w którym zarówno górnicy emeryci jak i młodzi ludzie czują się świetnie. Jeśli nie miałeś ostatnio okazji odwiedzić Śląska to pora na weekendową wycieczkę do Katowic. Będziesz zdziwiony, jak to miasto wymknęło się stereotypom.

Rezerwat znajduje się ok. 10 km na południe od centrum Katowic w dzielnicy Murcki. Najbliższy punkt do zaparkowania to parking Leśny przy ul. Bielskiej lub przy ul. Pawła Kołodzieja, skąd spacer do rezerwatu zajmuje maksymalnie około 1 - 2 km. Inny punkt postojowy to Plac przy Parku Murckowskim przy ul. Żubrów Murckowskich. Najbliższe przystanki autobusowe: Murcki Wzgórze Wandy (linie 1, 4, 689, 695) lub Murcki Kołodzieja (linia 673).

Wstęp do Rezerwatu Lasu Murckowskiego jest bezpłatny. Prowadzą ty znakowane szlaki piesze i rowerowe: zielony i czarny PTTK, a także lokalne ścieżki rowerowe. Drogi w terenie są mieszanką asfaltu i dróg leśnych - trasa jest łatwa nawet dla rodzin z dziećmi i rowerów miejskich. Ścieżka spacerowa wewnątrz rezerwatu ma około 2,2 km długości i prowadzi przez fragmenty ok. 150-letniego lasu bukowego. Przejście jej zajmuje ok. 45 - 60 minut - jest równo i stabilnie, dlatego można się tam wybrać na spacer z maluchem w wózku.

Pamiętaj, że jest to rezerwat przyrody, dlatego spaceruj tylko po wyznaczonych ścieżkach. Nie wolno tu również rozbijać namiotów czy organizować pikników czy rozpalać ogniska. W pobliskiej Dolince Murckowskiej znajdują się stawy i polanki idealne na piknik - bez uporządkowanej infrastruktury, ale z ciszą i kontaktem z naturą. 

Jeśli chcesz podziwiać panoramę lasu udaj się na Wzgórze Wandy - najwyżej położony punkt Katowic (ok. 352 m n.p.m.), z wieżą obserwacyjną/przeciwpożarową (można z niej skorzystać po uprzednim uzgodnieniu z Nadleśnictwem). Drugim punktem widokowym jest Hałda Murcki, to pozostałość górnicza a zarazem pierwszy w Polsce szlak turystyczny prowadzacy na hałdę. Przy dobrej pogodzie rozciągają się tu widonie nie tylko na tereny kopalni, ale widać nawet panoramy na Beskidy i Tatry. 

CZYTAJ TAKŻE:

Tak chodzą Japończycy. Mają niższe ciśnienie, lepszy cukier i BMI w normie

Najlepszy sport dla serca. Odchudza i odejmuje lat

Ustalono, ile kroków robić dziennie, żeby chudnąć. Mniej, niż myślisz