Jeden wskaźnik powie wszystko o stanie wątroby. Zbadasz z moczu lub krwi

Bilirubina jest pomarańczowoczerwonym barwnikiem żółciowym, będącym produktem rozkładu hemu, czyli składnika hemoglobiny odpowiedzialnego za wiązanie żelaza. Co ciekawe, to niejedyna droga jej powstawania, bowiem szacuje się, że od 10 do 30 proc. bilirubiny wytwarza się na skutek niewłaściwego namnażania i różnicowania się erytrocytów w szpiku kostnym.

Po opuszczeniu wątroby i śledziony (to tam zachodzi rozkład hemu) bilirubina trafia do krwi, gdzie występuje w połączeniu z białkiem-albuminą. To właśnie ją nazywa się bilirubiną wolną lub pośrednią. Jej charakterystyczną cechą jest to, że nie rozpuszcza się w wodzie. 

W warunkach fizjologicznych nie przedostaje się do moczu, za to ma zdolność do przechodzenia przez barierę krew - mózg oraz łożysko. Następnie barwnik jest przenoszony do wątroby, gdzie zostaje przekształcony w formę rozpuszczalną w wodzie, co daje początek bilirubinie związanej, zwanej także bezpośrednią. Taka postać nie ma już zdolności do przechodzenia przez łożysko i barierę krew-mózg. Jest wydzielana do żółci, po czym transportowana do jelita, w którym ulega przemianie w barwniki żółciowe, odpowiadające za kolor kału i moczu.

Zasadniczo bilirubina nie powinna pojawiać się w moczu zdrowego człowieka. Przyjęto jednak bezpieczne normy, które dla bilirubiny całkowitej (pośredniej i bezpośredniej) w moczu wynoszą poniżej 1,1 mg/dl.

Normy dla frakcji bilirubiny w moczu, prezentują się następująco: 

• bilirubina związana (bezpośrednia) - 0,1-0,3 mg/dl.                                                         
• bilirubina wolna (pośrednia) - 0,2-0,7 mg/dl.

Bilirubina w moczu - objawy, które powinny skłonić do badania

Do sygnałów świadczących o tym, że w organizmie dzieje się coś niedobrego i należałoby oznaczyć stężenie bilirubiny w moczu, zalicza się:

• zmiana barwy moczu na ciemniejszą;
• spadek masy ciała;
• odbarwienie stolca;
• zażółcenie skóry i białkówki oczu;
• świąd skóry;
• bóle brzucha;
• przewlekłe zmęczenie, nieadekwatne do wysiłku.

Lekarze zaznaczają, że badanie stężenia bilirubiny służy nie tylko diagnozowaniu, ale i monitorowaniu leczenia chorób wątroby i dróg żółciowych. Warto wykonywać je również u osób nadużywających alkoholu i pacjentów zakażonych wirusowym zapaleniem wątroby, zwłaszcza gdy istnieje podejrzenie zatrucia lekami.

Obecność bilirubiny w moczu świadczy o tym, że w organizmie rozwinął się stan patologiczny, polegający na uszkodzeniu komórek wątroby (np. w przebiegu toksycznego uszkodzenia wątroby, marskości lub wirusowego zapalenia) lub zaburzenia odpływu tego barwnika z żółcią do jelit. Jeśli ma miejsce ostatnia sytuacja, bilirubina trafia do nerek, a w efekcie także do moczu. 

Do chorób mogących być przyczyną obecności bilirubiny w moczu należą:

• żółtaczka pozawątrobowa - zablokowanie odpływu żółci z wątroby na skutek zapalenia dróg żółciowych, raka głowy trzustki lub kamicy dróg żółciowych;
• nowotwór wątroby;
• hemochromatoza (nadmierne gromadzenie się żelaza w organizmie) - skutkujące marskością wątroby;
• zespół Wilsona (nadmierne gromadzenia się miedzi w organizmie) - prowadzące do marskości;
• marskość wątroby o innej etiologii - np. poalkoholowa, polekowa, pozapalna;
• zespół Budda-Chiariego - zakrzepica żył wątrobowych;
• wirusowe zapalenia wątroby typu A, B i C.

Bilirubina w moczu przyszłych mam może oznaczać cholestazę ciężarnych. Choroba spowodowana jest burzą hormonalną typową dla tego okresu i wynikającym z tego zastojem żółci w wątrobie. Choć cholestaza występuje stosunkowo rzadko (u jednej na 100 ciężarnych Polek) i zazwyczaj ma łagodny przebieg, to w skrajnych sytuacjach może zagrozić życiu dziecka i wywołać przedwczesny poród. Typowym objawem cholestazy jest uciążliwy świąd rąk i nóg, do którego z czasem może dołączyć żółtaczka.

Jeśli w moczu wykrywa się bilirubinę, należy sprawdzić jej stężenie w osoczu. Badanie bilirubiny we krwi umożliwia różnicowanie żółtaczek hemolitycznych (prowadzących do wzrostu bilirubiny uwolnionej z rozpadłych erytrocytów) od żółtaczek wątrobowych oraz pozawątrobowych. W celu pogłębienia diagnostyki, oceny funkcji wątroby i sprawdzenia, czy nie doszło do zastoju żółci lekarz, może zalecić oznaczenie: aminotransferazy asparaginianowej (AST) i aminotransferazy alaninowej (ALT), a także żelaza, czasu protrombinowego (PT), fosfatazy zasadowej (ALP)i i gammaglutamylotranspeptydazy (GGTP).

Żeby obniżyć bilirubinę u dorosłego, należy leczyć chorobę, która doprowadziła do jej podwyższenia. Inaczej jest u noworodków. Maluchy mają fizjologicznie podwyższony poziom bilirubiny we krwi. Wynika to ze zwiększonego rozpadu erytrocytów i zmniejszonego metabolizmu wątrobowego. U noworodka może powstawać nawet dwa razy więcej barwnika żółciowego niż u osoby dorosłej. Za normę uznaje się stężenie bilirubiny we krwi noworodka do 5 mg/dl w pierwszej dobie życia i nawet do 15 mg/dl w 3-5 dobie życia.

Podwyższony poziom bilirubiny u noworodków skutkuje fizjologiczną żółtaczką, która samoistnie ustępuje około 8 dnia życia.

Jeśli żółtaczka pojawiła się w 1 dobie życia lub stężenie bilirubiny wynosi powyżej 15 mg/dl należy wdrożyć odpowiednie leczenie, które polega intensywnym nawadnianiu, światłoterapii lub podawaniu leków. U niektórych noworodków konieczne może okazać się przeprowadzenie transfuzji wymiennej.

CZYTAJ TAKŻE: 

Skóra banknotowa to objaw chorej wątroby. Pięć charakterystycznych cech

Chora wątroba daje oznaki poprzez ciało. Puchnie kilka miejsc

Napadowe bóle brzucha? To może być migrena brzuszna. Na to uważaj