Spis treści:
- Czym jest prokalcytonina?
- Właściwości prokalcytoniny
- Zastosowania prokalcytoniny
- Kiedy wykonywać badanie prokalcytoniny?
- Jak przygotować się do badania prokalcytoniny? Jak interpretować wyniki?
Czym jest prokalcytonina?
Prokalcytonina (PCT) to peptydowy prekursor tarczycowej kalcytoniny - hormonu, który bierze udział w gospodarce wapniem w naszych organizmach. Prokalcytonina jest produkowana w tzw. komórkach C tarczycy i jako marker nowotworowy stanowi główny wskaźnik raka rdzeniastego tarczycy. Zwykle jej stężenie we krwi jest ledwo wykrywalne, ponieważ w zdrowych organizmach bardzo szybko przekształcana jest do swojej ostatecznej formy - kalcytoniny. Dopiero w warunkach silnie patologicznych ilość prokalcytoniny uwalnianej do krwiobiegu bardzo wzrasta, co, jak się przekonamy, umożliwia diagnozowanie stanów ciężkich i infekcji bakteryjnych w szczególnie dogodny sposób.
Wzrost stężenia prokalcytoniny w stanie zapalnym wynika z faktu, iż zaczynają ją wydzielać do krwiobiegu komórki, biorące udział w rozwoju stanu zapalnego: makrofagi i monocyty, a także przez komórki wątroby. Dzieje się tak, ponieważ w odpowiedzi na zapalenie, geny odpowiadające za proces powstawania prokalcytoniny, zostają odblokowane w tkankach innych, niż tarczyca.
Właściwości prokalcytoniny
Prokalcytonina u zdrowych osób jest zwykle niewykrywalna lub wykrywalna jedynie w niewielkim stężeniu. Wartości referencyjne to 0,1- 0,5 ng/ml. Jej wzrost silnie skorelowany jest z rozwojem stanu zapalnego. Prokalcytonina wzrasta już w 3. -4. godzinie od pojawienia się czynnika, który wywołał stan zapalny, a maksimum osiąga około 6-8 godzin po wystąpieniu przyczyny stanu zapalnego. Okres jej półtrwania to 25-30 godzin, co czyni z niej idealny parametr do monitorowania reakcji organizmu na wdrożone leczenie. Po 72. godzinach prokalcytonina normalizuje swoje stężenie, jeśli stan zapalny został opanowany.
W związku ze swoim profilem wydzielania, prokalcytonina jest najczęściej używana jako marker ostrych, ciężkich infekcji bakteryjnych i sposób oceny, czy pacjent reaguje na wdrożone antybiotyki. Jakie jeszcze jest zastosowanie PCT?
Zastosowania prokalcytoniny
Zanim PCT pojawiła się jako oznaczenie we krwi, nie było żadnego klinicznie przydatnego badania, które zdecydowanie umożliwiłoby odróżnienie infekcji bakteryjnych od wirusowych. Gdy okazało się, że prokalcytonina pełni taką rolę, zaczęto wykorzystywać to w diagnostyce różnicowej infekcji wirusowych i bakteryjnych.
Ilość PCT wzrasta bowiem powyżej istotnych wartości klinicznych właśnie w ciężkich infekcjach bakteryjnych, takich jak bakteryjne zapalenie płuc czy zakażenie łożyska naczyniowego krwi i sepsa, co z kolei nie ma miejsca przy infekcjach wirusowych.
Czynniki, które wyzwalają syntezę PCT, to w szczególności toksyny bakteryjne i cytokiny prozapalne, takie jak: lipopolisacharyd bakterii Gram-ujemnych, interleukina-6, interleukina-1ß oraz czynnik martwicy nowotworów (TNF). Są one obecne w stanie zapalnym pochodzenia bakteryjnego, podczas gdy cytokiny, wydzielane przy stanie zapalnym pochodzenia wirusowego hamują wydzielanie PCT.
Należy przy tym zaznaczyć, że OB nie daje możliwości odróżnienia od siebie przyczyny stanu zapalnego, a CRP daje tylko częściowo, stąd ogromna przydatność prokalcytoniny, ze względu na jej stosunkowo dużą czułość i swoistość w różnicowaniu przyczyny stanu zapalnego.
Prokalcytoniny używa się również jako markera rozległych oparzeń i ostrego zapalenia trzustki. Ponadto, znalazła swoje zastosowanie również jako czynnik decydujący o wdrożeniu antybiotykoterapii w pozaszpitalnym zapaleniu płuc. Samodzielnie występująca podwyższona prokalcytonina, bez klinicznych objawów infekcji bakteryjnej, może świadczyć o specyficznym nowotworze tarczycy - raku rdzeniastym.
Zobacz również:
Kiedy wykonywać badanie prokalcytoniny?
W swojej istocie PCT uważana jest za marker ciężkich infekcji bakteryjnych, dlatego jej oznaczenie zwykle wykonuje się wyłącznie w oddziałach szpitalnych, gdzie na diagnozę czekają pacjenci w stanie ciężkim, z podejrzeniem zakażenia krwi, zespołu niewydolności wielonarządowej czy zapalenia płuc. Z tego względu nie jest ona powszechnym badaniem, wykonywanym ambulatoryjnie. Lekarz może jednak zlecić jej wykonanie, gdy podejrzewa u nas samych ciężką infekcję, ostre zapalenie trzustki, zapalenie płuc o podłożu bakteryjnym lub - jak wspomniano wcześniej - raka rdzeniastego tarczycy.
Jak przygotować się do badania prokalcytoniny? Jak interpretować wyniki?
Jeśli zostało nam zlecone badanie PCT, nie musimy się do niego szczególnie przygotowywać. Oznaczenie wykonuje się z krwi żylnej, zwykle pobieranej ze zgięcia łokciowego. Pacjent nie musi być na czczo.
Interpretację wyników badania najlepiej zostawić specjalistom, ponieważ istotny jest całościowy obraz kliniczny, nie tylko stężenie PCT we krwi. Niektóre przypadki, na przykład, wirusowego zapalenia płuc, przebiegają z niską prokalcytoniną, a są równie groźne, co bakteryjne infekcje płuc.
Źródła:
- Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002.
- Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
- Hryckiewicz K., Juszczyk J., Samet A., Arłukowicz E., Śledzińska A., Bolewska B. Prokalcytonina jako marker diagnostyczny. Przegląd Epidemiologiczny. 2006; 60:7-15.
- https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.19.7.12.
CZYTAJ TAKŻE:
Pytania o badania. Kiedy i komu można pobrać krew z palca?
Na te badania przyjdź na czczo, a na te po śniadaniu. Zależy od tego wiarygodność wyników
Co lipaza może powiedzieć o stanie trzustki? Taki wynik to znak ostrzegawczy
