Morfologia a morfologia z rozmazem. Czym różnią się te badania i jak interpretować wyniki?
Morfologia to proste badanie, które może dostarczyć informacji na temat ogólnego stanu zdrowia pacjenta - zatem powinna być wykonywana nie tylko wtedy, gdy wystąpią groźne objawy, ale także jako rutynowa kontrola. Warto wiedzieć, że morfologia i morfologia z rozmazem nie są tymi samymi badaniami! Co to jest morfologia? Czym różni się morfologia podstawowa od morfologii z rozmazem? Jak interpretować wyniki morfologii? Co można wykryć dzięki morfologii i jak się do niej przygotować? Wyjaśniamy!
Morfologia to podstawowe badanie laboratoryjne wykonywane z krwi żylnej, które pozwala kompleksowo ocenić stan ogólny pacjenta. Morfologia wskazuje na układ erytrocytów (czerwonych krwinek), leukocytów (krwinek białych) i płytek krwi. Morfologię można podzielić na podstawową i pełną, czyli morfologię z rozmazem. Morfologia podstawowa, poza liczbą elementów morfotycznych krwi, uwzględnia również hemoglobinę i hematokryt, natomiast morfologia pełna jest badaniem bardziej precyzyjnym opisującym więcej parametrów.
Warto wiedzieć, że morfologia i morfologia z rozmazem nie są tymi samymi badaniami! O ile ta pierwsza polega na oznaczeniu wyłącznie podstawowych parametrów krwi, to morfologia z rozmazem jest wzbogacona o opis parametrów czerwonokrwinkowych (MCHC, MCV, MCH) oraz płytkowych (pct, MPV i PDW), granulocytów, limfocytów, eozynofilów, monocytów i bazofilów. Elementy morfotyczne krwi zaliczające się do grupy leukocytów pełnią odmienne role w organizmie, dlatego badanie ma większą wartość diagnostyczną od zwykłej morfologii i jest przeprowadzane zwykle wtedy, gdy w badaniu podstawowym występują nieprawidłowości.
Morfologia pełna może zawierać albo automatyczny rozmaz krwi, albo rozmaz wykonywany ręcznie przez diagnostę laboratoryjnego. Rozmaz automatyczny przeprowadzany jest przez analizator hematologiczny, co pozwala na podział komórek na poszczególne populacje.
Obecnym standardem jest już morfologia z podziałem 5 DIFF, czyli taka, która pozwala wyselekcjonować z leukocytów: neutrofile, bazofile, eozynofile monocyty oraz limfocyty. Natomiast, rozmaz ręczny polega na wykonaniu preparatu z kropli krwi pacjenta, a następnie zliczeniu i podzieleniu krwinek białych manualnie na podstawie obrazu mikroskopowego. Rzecz jasna jest to metoda bardziej pracochłonna, chociaż dokładniejsza, ze względu na możliwość oceny wyglądu poszczególnych populacji, które mogą świadczyć o toczących się procesach chorobowych.
W tym miejscu należałoby wytłumaczyć, co oznaczają poszczególne skróty, mogące pojawić się na wynikach czy to morfologii podstawowej, czy pełnej:
- RBC- liczba erytrocytów we krwi;
- MCHC i MCH- oznaczają stężenie hemoglobiny w poszczególnej krwince czerwonej;
- MCV- wskazuje na ilość hemoglobiny w erytrocycie/ średnią objętość krwinki czerwonej;
- MPV-średnia objętość płytki krwi;
- HCT - hematokryt, czyli stosunek objętości erytrocytów do objętości całej krwi;
- Retikulocyty - niedojrzałe formy erytrocytów pomocne w ocenie erytropoezy szpiku kostnego;
- PLT - liczba płytek krwi;
- PDW-wskaźnik zmienności objętości płytek krwi;
- WBC- bezwzględna liczba krwinek białych, często z podziałem na poszczególne populacje (NEU,EOS,BASO, LIM, MON).
Dzięki informacjom dotyczącym układu czerwonokrwinkowego (m.in. MCV, MCHC, MCH, hemoglobina) można dowiedzieć się o ewentualnych odchyleniach, występujących np. w anemii. Liczba płytek krwi, PDW i MPV, są odzwierciedleniem tego w jaki sposób działa układ krzepnięcia. Natomiast rozmaz krwi i WBC, dostarczają danych o stanie układu immunologicznego.
To czy dany parametr ma wartość zgodną z normami, można ocenić, przyrównując go do zakresu referencyjnego podanego obok wyniku. Warto wiedzieć, że jest zakres ten, może się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium przeprowadzającego badanie. Oczywiście najrozsądniejszym rozwiązaniem jest przedstawienie otrzymanych wyników lekarzowi, który będzie w stanie odnieść względem siebie poszczególne parametry i uwzględnić wyniki innych badań, a także wiek i płeć pacjenta- co pozwoli na postawienie właściwej diagnozy.
Morfologia pozwala wykryć wiele chorób już w ich wczesnej fazie. Nieprawidłowości w wynikach mogą wskazywać na:
- anemię;
- różnego rodzaju zakażenia, stany zapalne bądź infekcję wirusami np. EBV lub CMV;
- nowotwory, przerzuty nowotworowe;
- niedotlenienie;
- choroby nerek;
- choroby krwi;
- choroby autoimmunologiczne;
- niedobory: kwasu foliowego, witaminy B12, żelaza;
- zakrzepową plamicę małopłytkową;
- sferocytozę.
Pacjenci poddawani badaniu powinni zgłaszać się na czczo, to znaczy nie jeść na 12 godzin przed pobraniem krwi. Zalecane jest by kolacja spożywana w dniu poprzednim, była lekkostrawna. Nie należy pić mocnej herbaty i kawy, ponieważ może to zafałszować wynik badania, to samo tyczy się alkoholu, który powinien zostać odstawiony na 3 dni wcześniej. Przed pobraniem krwi na morfologię należy wypić trochę wody, bezpośrednio przed wejściem do gabinetu pielęgniarki zaleca się odpoczynek przez kilkanaście minut w pozycji siedzącej.
Morfologia to badanie proste i szybkie, którego wynik można otrzymać nawet tego samego dnia, dlatego zaleca się, by przeprowadzać je co jakiś czas w celu sprawdzenia ogólnego stanu zdrowia. Stanami, które sugerują, że badanie powinno być wykonane jak najszybciej, są:
- utrzymujące się zmęczenie;
- bladość;
- zaburzenia snu;
- zawroty głowy;
- ból;
- ogólne pogorszenie samopoczucia.
CZYTAJ TAKŻE:
Kiedy wykonać badanie na obecność markerów nowotworowych?
