Spis treści:
- Kiedy warto wykonać spirometrię?
- Co mierzy spirometria?
- Jak przebiega spirometria?
- Jaki powinien być wynik spirometrii?
- Przeciwskazania do spirometrii
- Jak przygotować się do spirometrii?
Kiedy warto wykonać spirometrię?
Główne wskazanie do wykonania spirometrii to podejrzenie choroby układu oddechowego. Lekarz może zlecić ją pacjentom, borykającym się np. z: przewlekłym kaszlem, dusznościami, czy tym u których dostrzeże nieprawidłowości w badaniach obrazowych. Badanie jest również zalecane osobom narażonym na szkodliwe czynniki, takie jak: dym tytoniowy, pyły czy toksyczne substancje - zarówno w celach profilaktycznych, jak i oceny skutków długotrwałego narażenia. Co ciekawe, spirometrię warto wykonać także przed podjęciem niektórych rodzajów aktywności fizycznej stwarzających ryzyko dla układu oddechowego jak np. nurkowanie.
Co mierzy spirometria?
Spirometria mierzy to, jak dużo powietrza pacjent jest w stanie nabrać do płuc i jak szybko potrafi je wydmuchać. Innymi słowy pokazuje wydolność układu oddechowego. Dzięki niej można określić, czy powietrze swobodnie przepływa przez drogi oddechowe, czy może coś je blokuje lub zwęża. To proste badanie daje konkretne liczby, które pomagają zdiagnozować liczne choroby i monitorować ich leczenie.
Parametry mierzone podczas spirometrii, to:
- TV (objętość oddechowa) - mierzona podczas spokojnego oddychania;
- ERV (zapasowa objętość wydechowa) - objętość, o jaką pacjent może pogłębić spokojny wydech;
- IRV (zapasowa objętość wdechowa) - objętość, o jaką pacjent może pogłębić spokojny wdech;
- VC (pojemność życiowa) - suma TV, ERV i IRV;
- IC (pojemność wdechowa) - suma TV i IRV.
W trakcie badania nie da się jednak precyzyjnie określić trzech innych parametrów:
- RV (objętość zalegająca) - objętość pozostająca w płucach po maksymalnym wydechu;
- FRC (czynnościowa pojemność zalegająca) - objętość pozostająca w płucach po spokojnym wydechu;
- TLC (całkowita pojemność płuc) - objętość powietrza w płucach na szczycie maksymalnego wdechu.
Jak przebiega spirometria?
Spirometria przebiega w kilku etapach, ale całość jest prosta i bezbolesna. Pacjent zakłada klips na nos i oddycha przez ustnik spirometru, co pozwala wyeliminować oddychanie przez nos i skupić się wyłącznie na pracy płuc. Najpierw rejestruje się kilka spokojnych oddechów, by zmierzyć objętość oddechową (TV).
Następnie przychodzi czas na maksymalny, powolny wydech - aż do granic możliwości, a po nim równie głęboki wdech. Można też wykonać badanie odwrotnie: najpierw głęboki wdech, a potem gwałtowny, szybki wydech, który powinien trwać co najmniej sześć sekund. W czasie badania spirometr rejestruje kluczowe parametry - m.in. FEV₁ (ilość powietrza wydmuchana w pierwszej sekundzie) i FVC (całkowita objętość powietrza wydmuchanego po głębokim wdechu). Na tej podstawie oblicza się też wskaźnik Tiffeneau, który pokazuje, czy powietrze swobodnie przepływa przez drogi oddechowe. Wszystko przedstawione jest w postaci charakterystycznych krzywych, które później interpretuje lekarz.
Jaki powinien być wynik spirometrii?
Wynik spirometrii uznaje się za prawidłowy, jeśli mieści się w granicach normy dla danej płci, wieku, wzrostu i pochodzenia, czyli zazwyczaj pomiędzy 5. a 95. centylem. Co to oznacza w praktyce? Wartość FVC, czyli wymuszonej pojemności życiowej, powinna przekraczać 80 proc. wartości należnej. Podobnie FEV₁ objętość powietrza, jaką pacjent jest w stanie wydmuchać w ciągu pierwszej sekundy - również powinna być wyższa niż 80 proc. Kluczowy jest też wskaźnik FEV₁/FVC, który u zdrowej osoby powinien przekraczać 0,70. Jeśli wartości są niższe, może to świadczyć o ograniczeniach w przepływie powietrza - na przykład przy astmie czy POChP, albo o restrykcjach w rozprężaniu płuc, jak w przypadku włóknienia.
Przeciwskazania do spirometrii
Przeciwskazania do wykonania spirometrii to m.in.:
- zwiększone obciążenie serca (przebyty zawał serca, omdlenia, zaburzenia rytmu serca, niewydolność serca);
- nieprawidłowe ciśnienie: krwi: wewnątrzczaszkowe, wewnątrzgałkowe,
- w zatokach przynosowych, w uchu środkowym, w klatce piersiowej, w jamie brzusznej;
- duże ryzyko transmisji zakażenia.
Jak przygotować się do spirometrii?
Przygotowanie do spirometrii nie jest skomplikowane, ale warto przestrzegać kilku zasad, które zwiększą wiarygodność badania. Na co najmniej godzinę przed pojawieniem się w gabinecie, nie należy palić tytoniu, a przez osiem godzin: unikać alkoholu i innych używek. Dwie godziny przed spirometrią nie powinno się jeść obfitych posiłków, a godzinę wcześniej - wykonywać intensywnego wysiłku fizycznego. Warto także założyć luźne, niekrępujące ubranie, czyli wystrzegać się obcisłych swetrów, pasków w talii czy marynarek zapiętych na ostatni guzik, które mogłyby utrudniać ruchy klatki piersiowej. Jeśli przyjmujesz jakiekolwiek leki (zwłaszcza preparaty rozkurczające oskrzela), koniecznie odpowiednio wcześniej zapytaj swojego lekarza, o to czy powinieneś je odstawić przed badaniem.
Źródła:
- Lamb K, Theodore D, Bhutta BS. Spirometry. 2023 Aug 17. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL):
- Pulmonologia, red. A. Antczak, t. 1-2, Warszawa 2020 (Wielka Interna).
- POChP w przypadkach klinicznych, red. A. Antczak, Warszawa 2018.
CZYTAJ TAKŻE:
Nietypowe objawy chorób naczyń obwodowych. Drętwienie i bóle nóg to początek problemów z tętnicami
Od dekady walczy o każdy oddech, choruje na włóknienie płuc. Pierwsze objawy zmyliły nawet lekarzy
Tomografia płuc może uratować życie. Jakie choroby wykrywa i czy przysługuje na NFZ?
