Autyzm u dzieci objawia się dyskretnie. Wypatruj tych sygnałów ostrzegawczych
Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym, które wbrew pozorom występuje dość często. Szacuje się, że dotyka ono ok. troje dzieci na 1000 żywych urodzeń. Obecnie nie jest do końca jasne, co go wywołuje - wiadomo jednak, że bardzo duży udział mają tutaj zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Jakie objawy u dziecka mogą świadczyć o autyzmie? Jak przebiega jego diagnostyka i czy autyzm można wyleczyć? Wyjaśniamy.
Autyzm to spektrum różnorodnych objawów z zakresu trudności w interakcjach społecznych, problemów w komunikacji, stereotypowych zachowań i nadwrażliwości na bodźce. U każdego dziecka mogą być one zróżnicowanie nasilone. Z tego powodu nie ma dwóch dzieci z autyzmem z takimi samymi potrzebami. Każde z nich jest wyjątkowe i wymaga zindywidualizowanego podejścia.
Dzieci z autyzmem przejawiają trudności w interakcjach z innymi ludźmi. Niektóre objawy tych zaburzeń można dostrzec już na podstawie relacji rodzic-dziecko we wczesnych etapach rozwoju. Niemowlęta z autyzmem mogą nie nawiązywać kontaktu wzrokowego z rodzicem i nie odwzajemniać jego uśmiechów bądź mimiki. Dodatkowo po ukończonym pierwszym roku życia często wciąż nie reagują na swoje imię i nie gaworzą. Starsze maluchy nie wykazują również zainteresowania zabawami "na niby", to znaczy np., że nie udają, że karmią lalkę, jeżdżą samochodzikiem po wymyślonej drodze czy gotują wymyślony obiad. Opóźniony rozwój mowy i osiąganie z opóźnieniem podstawowych "kamieni milowych" to sygnały ostrzegawcze, które powinny jak najszybciej skłonić rodzica do kontaktu ze specjalistą.
U starszych dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym często pojawiają się problemy z interakcjami z rówieśnikami. Dzieci z autyzmem mogą nie być zainteresowane zabawą z innymi, a przez trudności w odczytywaniu emocji może być im trudno zawierać nowe przyjaźnie. Dodatkowo mogą pojawić się trudności w nauce wynikające m.in. z dysleksji, dysgrafii czy dyskalkulii.
Niektóre dzieci z autyzmem mają słabo rozwinięte zdolności mowy i wyrażania swoich potrzeb. Często nie potrafią zakomunikować rodzicowi, że chcą dany przedmiot, np. za pomocą pokazania palcem czy ręką.
Charakterystyczne dla dzieci w spektrum autyzmu jest również to, że mogą używać w zdaniach niepasujących lub pozbawionych sensu słów, czy też mówić o sobie w drugiej osobie ("ty" zamiast "ja"). Czasem powtarzają w kółko wcześniej zasłyszane od rodzica, z radia czy telewizji słowa (tzw. echolalia) lub mówią za głośno, za cicho, z niewłaściwą intonacją czy monotonną barwą głosu (tzw. prozodia).
Niektóre osoby z autyzmem wykazują "specjalne" zainteresowania, którym poświęcają wiele swojego czasu i uwagi. Może to być nie tylko stereotypowe układanie klocków, liczenie czy interesowanie się fizyką kwantową i kosmosem. Równie dobrze dzieci z autyzmem mogą obsesyjnie malować, pisać, oglądać jakiś film czy jednego rodzaju gazetę, kolekcjonować zabawkowe samochody, lalki, znaczki, czasopisma i pluszaki.
Najmłodsi z autyzmem często mają również swoje rutyny - pewne rzeczy (np. poruszanie się, mówienie, codzienne czynności) robią w określonej kolejności lub w ściśle określony sposób. Mogą przywiązywać się także do rutyny w ciągu dnia, a próby jej zmiany nierzadko są źle znoszone i trudne do zaakceptowania.
Dzieci z autyzmem wykazują też czasem zachowania stereotypowe, powtarzalne, szczególnie przy przeżywaniu silnych emocji. Zalicza się do nich m.in.:
- machanie i klaskanie rękami,
- bujanie się z boku na bok lub do przodu i do tyłu,
- mamroczenie, mówienie do siebie,
- poruszanie palcami przed oczami,
- obracanie się wokół własnej osi,
- lizanie, żucie i ssanie różnych przedmiotów.
Wiele dzieci z autyzmem wykazuje również nadwrażliwość na bodźce wzrokowe, dźwiękowe czy też dotykowe. Często skarżą się, że jest im zbyt głośno, nie znoszą dźwięku grzmotów czy fajerwerków. Niekiedy przebywanie na przerwie w szkole jest dla nich torturą nie do zniesienia. Czasem występuje również nadwrażliwość na dotyk - nie lubią być głaskane, przytulane, drapią je wszelkie metki i nie lubią przylegających do ciała ubrań.
Postawienie diagnozy autyzmu jest procesem złożonym i często wymaga współpracy psychologa, pedagoga i psychiatry. Pierwsze objawy są zazwyczaj widoczne jeszcze przed ukończeniem 3. roku życia, jednak u większości dzieci jest on rozpoznawany później, ok. 4., 5. roku życia. Niestety nie ma konkretnego badania, które pozwoliłoby jednoznacznie stwierdzić, że dane dziecko ma autyzm - diagnozę stawia się na podstawie wywiadu rodzica i obserwacji zachowania pacjenta. Dodatkowe badania jak EEG czy badania obrazowe mózgu można wykonać po to, aby wykluczyć inne możliwe przyczyny występujących u malucha objawów.
Autyzmu nie da się pozbyć całkowicie, nie ma również leku, który pomógłby złagodzić objawy. Jedyną metodą na poprawę rozwoju i funkcjonowania dzieci z autyzmem w społeczeństwie jest terapia. W jej trakcie dzieci uczą się rozpoznawać emocje, komunikować się z innymi i mają możliwość wykształcić potrzebne im umiejętności społeczne. Terapia obejmuje również rodziców, którzy powinni nauczyć się, w jaki sposób wspierać swoje pociechy i jak zapewnić im najlepsze warunki do rozwoju.
Skuteczność terapii zależy od bardzo wielu czynników, m.in. stopnia nasilenia objawów czy możliwości poznawczych dziecka. Wiele osób z autyzmem, po otrzymaniu wcześniej wsparcia psychologicznego, jest w stanie samodzielnie funkcjonować w dorosłym życiu. Jednocześnie wielu wymaga specjalistycznego wsparcia przez całe życie.
CZYTAJ TAKŻE:
RAPORT O AUTYZMIE: "Niech pani zabierze TO COŚ". Mity o terapii dzieci z autyzmem
To rzadka mutacja genetyczna. Dzieci nie mają szans na przeżycie poza łonem mamy
