Niedobór witaminy D u dzieci. Płaczliwość to tylko jeden z wielu sygnałów
Witamina D odgrywa istotną rolę w organizmie dorosłego człowieka. Nie należy jednak zapominać, że jest ona bardzo ważna także dla najmłodszych. O odpowiednią dawkę witaminy D kobiety powinny dbać już w okresie ciąży - u przyszłej mamy niedobór może skutkować m.in. cukrzycą ciążową, natomiast u płodu obserwuje się negatywny wpływ na dopiero co kształtujący się układ szkieletowy. Ile witaminy D potrzebuje dziecko mające mniej niż roczek, a ile dziecko w wieku sześciu lat? Jakie objawy wskazują na niedobór "witaminy słońca"?
Witamina D jest niezbędna dla rozwijającego się organizmu dziecka. Przede wszystkim - dla prawidłowego funkcjonowania jego układu odpornościowego oraz prawidłowej mineralizacji kości i zębów. "Witamina słońca" reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową, ma znaczenie dla pracy serca i układu nerwowego malucha, łagodzi też stany zapalne, co więcej - zapobiega rozwojowi wielu przewlekłych chorób w późniejszym życiu.
Świadomość na temat wagi witaminy D dla zdrowia najmłodszych z każdym rokiem rośnie, jednak wciąż wielu rodziców nie zdaje sobie sprawy z tego, jak ważny jest to składnik dla ich pociechy. A zapotrzebowanie na witaminę D, w przeliczeniu na kilogram masy ciała, u dzieci jest znacznie wyższe niż u dorosłych. Szczególnie narażone na niedobory są dzieci w wieku 13-36 miesięcy. W Polsce to powszechne zjawisko.
Problem niedoboru witaminy D nie omija dzieci. Ograniczona ekspozycja na słońce to główna przyczyna.
Synteza witaminy D spada z wiekiem - u dzieci jest najlepsza. Najmłodsi, w okresie od kwietnia do września, najlepiej w godzinach między 10 a 15, powinni spędzać czas na zewnątrz i chłonąć witaminę D z promieni słonecznych. Jak podkreślają eksperci, wystarczy 15 minut i odkrycie ok. 20 proc. powierzchni skóry (to mniej więcej tyle, ile wynosi powierzchnia twarzy i rąk, więc niewiele), ale nieposmarowanej wcześniej kremem z filtrem, by zapewnić im zalecaną dzienną dawkę "witaminy słońca". Niestety, dzieci często o wskazanych porach przebywają w zamkniętych pomieszczeniach, co uniemożliwia produkcję witaminy D. Jesienią i zimą z kolei, ze względu na niedostateczną ilość słońca, nie można liczyć na to, że będzie ona wystarczająca. Pamiętajmy też, że noworodki i młodsze niemowlęta nie powinny być "wystawiane" na bezpośrednie działanie promieni słonecznych - ich skóra jest niedojrzała i bardzo wrażliwa. Mimo to witamina D jest im potrzebna i trzeba ją pozyskać z innych źródeł - m.in. suplementów.
Witaminę D znajdziemy także w żywności. Produktów, które są w nią zasobne, szczególnie w diecie najmłodszych, jest jednak zbyt mało. Zalicza się do nich: tłuste ryby (np. łososia, makrelę, śledzia), żółtka jaj czy tłuszcz rybi, czyli tran. Tłuste ryby i jaja można zacząć wprowadzać już w szóstym miesiącu życia malucha. Wiele produktów jest też wzbogacanych o witaminę D. Firmy spożywcze dodają ją do mleka, jogurtów, mleka modyfikowanego dla niemowląt, soków czy płatków zbożowych, które na liście wyborów żywieniowych wśród dzieci znajdują się już częściej, ale z czasem są odstawiane. Należy jednak pamiętać, że nawet jeśli odżywiamy się według zaleceń, to dzięki diecie jesteśmy w stanie zaspokoić jedynie ok. 20 proc. dziennego zapotrzebowania na witaminę D.
Wśród czynników, które mają wpływ na proces syntezy witaminy D, znajdziemy też: nadmierną masę ciała (tkanka tłuszczowa ogranicza wchłanianie tego składnika do krwi), pigmentację skóry (im ciemniejsza, tym wytwarzanie witaminy D jest niższe), zespół złego wchłaniania czy przyjmowanie niektórych leków.
Po czym poznać, że dziecko może cierpieć na niedobór witaminy D? Możliwych sygnałów tego stanu jest wiele.
Objawy niedoboru witaminy D u niemowląt i dzieci to:
- spowolniony wzrost,
- opóźnione ząbkowanie,
- bóle kostne i stawowe,
- bóle mięśni,
- krzywica,
- większa podatność na złamania,
- powolne zrastanie ciemiączka (błony łączącej kości czaszki u niemowlaków),
- płaska główka,
- guzy czołowe,
- utrata włosów lub nadmierne ich wypadanie,
- dłuższe gojenie ran,
- obniżona odporność,
- częste infekcje bakteryjne i wirusowe,
- płaczliwość,
- nadmierna potliwość (przede wszystkim skóry głowy) i brzydki zapach skóry,
- problemy z koncentracją i nauką,
- chroniczne zmęczenie,
- nerwowość i problemy z zasypianiem,
- zaparcia,
- utrata apetytu,
- zaburzenia widzenia.
Niedobór witaminy D u dzieci ma groźne konsekwencje. Może prowadzić m.in. do krzywicy.
Krzywica, precyzując, jest wynikiem niedoboru witaminy D, wapnia lub fosforanów. Warto wiedzieć, że witamina D ułatwia wchłanianie wapnia i fosforu - pierwiastków, które są budulcami kości i zębów. Bez tego składnika prawidłowy rozwój szkieletu, który najintensywniej przebiega w pierwszych trzech latach życia malucha, jest niemożliwy. Kości miękną, stają się delikatne, kruche, co sprawia, że łatwiej o złamania. Deformacjom ulega klatka piersiowa, żebra czy kolana. W krzywicy obserwuje się spowolnienie wzrostu, późne wyrzynanie zębów, problemy z próchnicą, a także skłonność do anemii. Najwięcej przypadków krzywicy notuje się między trzecim miesiącem a drugim rokiem życia. Dziś, na szczęście, choroba ta występuje rzadko.
U dzieci z niedoborami witaminy D obserwuje się niskorosłość, inaczej - niedobór wzrostu bądź karłowatość.
Wiele badań łączy niedobór witaminy D w okresie dzieciństwa z chorobami sercowo-naczyniowymi, wieloma nowotworami, stwardnieniem rozsianym, cukrzycą i insulinoopornością w starszym wieku, co świadczy tylko o tym, że poziomem witaminy D w organizmie powinniśmy przejąć się zawczasu.
Nie zapominajmy też, że witamina D jest istotna dla odporności. Maluch potrzebuje dodatkowej pomocy w jej postaci, gdyż jego układ immunologiczny dopiero się rozwija i nie jest jeszcze w stanie walczyć ze wszystkimi drobnoustrojami i infekcjami.
Problem niedoboru witaminy D występuje również u kobiet w ciąży. Jest to o tyle ważne, że jest to stan niebezpieczny zarówno dla matki, jak i płodu.
"Wysycenie witaminą D rodzącego się dziecka jest ściśle uzależnione od zasobów tej witaminy u matki. Szacuje się, że noworodki, których matki miały prawidłowe stężenie witaminy D podczas ciąży, są w nią zaopatrzone do ok. ósmego tygodnia życia" - wskazuje dr hab. n. o zdrowiu Regina Wierzejska z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny. Co w przypadku, gdy poziom witaminy D w organizmie jest daleki od pożądanego?
Na etapie rozwoju płodu mogą pojawić się nieprawidłowości w procesie kształtowania się układu kostnego. Niskie stężenie witaminy D u dziecka po urodzeniu wiązane jest też z małą masą urodzeniową, noworodkową hipokalcemią (zaburzeniem przemiany wapnia i magnezu), chorobami kości, opóźnionym rozwojem, mniejszą odpornością, zwiększonym ryzykiem alergii, astmy czy występowaniem niemowlęcej sapki, która powoduje trudności w nabieraniu powietrza.
Co się tyczy kobiet w ciąży z niedoborem witaminy D - małe stężenie tego składnika zwiększa ryzyko stanu przedrzucawkowego, który może zagrażać życiu matki i dziecka. Pod pojęciem stanu przedrzucawkowego rozumiemy schorzenie, które charakteryzuje się wystąpieniem białkomoczu i nadciśnienia u kobiet, które przed zajściem w ciążę miały prawidłowe ciśnienie krwi. Dotyka pań po 20. tygodniu ciąży. Przyczyna wciąż nie jest znana. Kobieta ze stwierdzonym ciężkim stanem przedrzucawkowym wymaga hospitalizacji, a także obserwacji po porodzie.
Małe stężenie witaminy D u kobiet ciężarnych zwiększa też ryzyko cukrzycy ciążowej (ma charakter przejściowy i zwykle mija po porodzie, ale istnieje niebezpieczeństwo wystąpienia cukrzycy typu 2), porodu przedwczesnego, a także zmniejszenia puli wapnia w szkielecie matki.
Jakie dawki witaminy D zalecane są dla dzieci?
- dla wcześniaków dawkę ustala lekarz;
- od pierwszych dni życia do szóstego miesiąca życia - 400 j.m./dobę (sposób karmienia nie ma znaczenia - zawartość witaminy D w mleku matki jest bowiem niewielka);
- od szóstego do 12. miesiąca życia - od 400 do 600 j.m./dobę, w zależności od dobowej dawki witaminy D przyjętej wraz z pokarmem (np. mieszanką mlekozastępczą);
- od roku do 10 lat - od 600 do 1000 j.m./dobę, w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D przez cały rok (przy czym suplementacja u tych dzieci, które są zdrowe i które w lecie opalają się z odsłoniętymi przedramionami i nogami co najmniej 15 min w ciągu dnia, w godz. od 10 do 15, i nie używają w tym czasie kremu ochronnego, suplementacja nie jest konieczna, ale nadal zalecana i bezpieczna);
- od 11. do 18. roku życia - od 800 do 2000 j.m./dobę, w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D przez cały rok (jeśli zostały spełnione wytyczne dotyczące nasłonecznienia, jak powyżej, suplementacja nie jest konieczna, choć nadal zalecana i bezpieczna).
Kobiety, które przygotowują się do ciąży, powinny przyjmować witaminę D według zasad przewidzianych dla osób dorosłych, tj. od 800 do 2000 j.m/ dobę. U kobiet w ciąży i karmiących piersią zalecana dawka wynosi 2000 j.m/dobę.
Zaleca się, by przed ciążą, jak i w okresie ciąży (o ile to możliwe), sprawdzać poziom witaminy D w organizmie. Wspomniane dawki mogą więc ulec zmianie - dobierane będą do indywidualnych potrzeb pacjentki.
Należy przestrzegać zaleceń lekarza, gdyż nadmiar witaminy D również jest sytuacją groźną.
CZYTAJ TAKŻE:
"Płynne złoto" - jak działa? Na co pomaga?
