To nie jest przewrażliwienie ani przesadzanie. Czym są zaburzenia integracji sensorycznej?

Zaburzenia integracji sensorycznej (SI) jest to zespół objawów wynikający z nieprawidłowego procesowania bodźców w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Najczęściej dotyczy wielu rodzajów bodźców, m.in. wzroku, słuchu, dotyku, smaku czy zapachu. Osoby z zaburzeniami integracji sensorycznej mogą intensywnie reagować na bodźce, które dla większości społeczeństwa są zupełnie neutralne.

Ze względu na niezrozumienie tego problemu przez opiekunów i otoczenie mogą otrzymać łatkę "przewrażliwionych", "nadwrażliwych" czy "przesadzających" już na bardzo wczesnych etapach rozwoju. Tyczy się to jednak w szczególności dorosłych, którzy nie zostali odpowiednio zdiagnozowani w dzieciństwie.

Na chwilę obecną przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej nie są do końca poznane. Podejrzewa się, że pewną rolę mogą pełnić różnicę w ukształtowaniu ośrodków mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie bodźców. Problemy z integracją sensoryczną często współistnieją również z innymi zaburzeniami neurorozwojowymi, np. z dyspraksją, autyzmem czy zespołem nadpobudliwości ruchowej z deficytem uwagi (ADHD).

Objawy zaburzeń integracji sensorycznej są bardzo różnorodne. Postawienie właściwej diagnozy może utrudniać fakt, że pojedyncze objawy mogą występować nawet u zdrowych osób. Jednak u osób z tym zaburzeniem najczęściej występują objawy obejmujące wiele płaszczyzn integracji sensorycznej, co utrudnia, a niekiedy uniemożliwia codzienne prawidłowe funkcjonowanie i rozwój.

Nadwrażliwości sensoryczne

Dzieci i dorośli z zaburzeniem integracji sensorycznej doświadczają na co dzień objawów nadwrażliwości sensorycznej na bodźce, które dla innych są absolutnie obojętne. Może to spotykać się z niezrozumieniem ze strony rodziny i otoczenia oraz przykrymi komentarzami. “Nie przesadzaj", “Co ty taki wrażliwy/a" to tylko niektóre z nich.

Do przykładów nadwrażliwości sensorycznych u dzieci i dorosłych zalicza się:

• nadwrażliwość na intensywne światło, preferowanie przebywania w przyciemnionych pomieszczeniach, niechęć do wychodzenia z domu w intensywnie słoneczne dni;
• nadwrażliwość na dźwięki, co może się objawiać silnym strachem przed głośnymi dźwiękami (np. fajerwerki, przejeżdżający motocykl), unikanie miejsc będących dużym skupiskiem ludzi (np. centrów handlowych), silne reakcje emocjonalne na głośne dźwięki;
• nadwrażliwość na dotyk, co może przejawiać się nietolerancją metek na ubraniach, niektórych tkanin (np. poliestru, wełny, koronek, ubrań obcisłych), niechęcią do przytulania się i niespodziewanego dotyku, rezygnacją z niektórych pokarmów ze względu na nietolerancję ich faktury;
• nietolerowanie niektórych smaków i zapachów.

Osoby z zaburzeniami sensorycznymi mogą nie tylko wykazywać nadwrażliwość na bodźce, ale również doświadczać stanów zbyt niskiego dobodźcowania. Uruchamiają się wtedy zachowania, mające na celu zaspokojenie potrzeb sensorycznych, tzw. "sensory seeking", co można przetłumaczyć jako "poszukiwanie wrażeń sensorycznych". Do takich zachowań zalicza się m.in.:

• wpatrywanie się w przedmioty o jasnych kolorach, poszukiwanie wzorów, kształtów, obserwowanie rytmicznie poruszających się przedmiotów (np. samochodów jadących po ulicy, idących ludzi, biegającego psa, mieszanych farb, odciskanych form z plastiku czy kapiącej lub płynącej z kranu wody);
• wąchanie przedmiotów i dostrzeganie zapachów niewyczuwalnych dla innych;
• słuchanie głośnej muzyki, śpiewanie, powtarzanie w kółko danego słowa lub zdania;
• wracanie do konkretnych dań lub produktów spożywczych o konkretnej strukturze lub danym kolorze;
• chęć dotykania konkretnych powierzchni, materiałów, przytulanie się.

Diagnostyka zaburzeń sensorycznych opiera się głównie na wywiadzie z rodzicami/opiekunami dziecka i obserwacji podczas swobodnej zabawy. Czasem, gdy zachodzi taka potrzeba, wykorzystuje się do tego również specjalne testy i badania neuropsychologiczne.

Terapia integracji sensorycznej polega na różnych ćwiczeniach ruchowych, dotykowych, słuchowych i wzrokowych, które mają na celu wsparcie przetwarzania sensorycznego i poprawy funkcji poznawczych. Im wcześniej się ją rozpocznie, tym jest ona bardziej efektywna. U starszych dzieci i osób dorosłych wraz z dojrzewaniem mózgu wzorce sensoryczne ulegają stopniowemu utrwaleniu, przez co o wiele trudniej jest je modyfikować.

Z drugiej strony temat zaburzeń sensorycznych u dorosłych jest obecnie dość świeżym zagadnieniem, którego wcześniej praktycznie nie dostrzegano. Z tego powodu możliwości pomocy w zakresie przetwarzania bodźców dla osób dorosłych są obecnie dość mocno ograniczone. Bardzo niewiele ośrodków i specjalistów w Polsce prowadzi diagnozę i terapię osób po ukończonym 18 roku życia.

Źródła:

Passarello N., Tarantino V., Chirico A., i in., Sensory Processing Disorders in Children and Adolescents: Taking Stock of Assessment and Novel Therapeutic Tools, "Brain Sciences" t. 12 nr 11 (2022).

CZYTAJ TAKŻE:

W nocy budzą cię koszmary? Pędź do lekarza, to może być objaw

Zastosuj tę technikę podczas snu. Zapewnisz sobie niesamowite przeżycia

Wyciszają umysł, rozluźniają ciało. Zastosuj, a zaśniesz w mgnieniu oka bez leków