Sygnał ostrzegawczy od organizmu. Co mogą oznaczać nawracające afty lub pleśniawki?

Ich zbieżność w lokalizacji oraz dość podobny wygląd sprawia, że afty i pleśniawki dość często są ze sobą mylone. Jednak to nie znaczy, że nie da się ich odróżnić, wystarczy tylko znać pewne fakty.

Pleśniawki to drożdżakowe zmiany o białawej barwie, przywodzącej na myśl ścięte mleko. Często "rozlewają się" na większe powierzchnie śluzówki, tworząc jednolite naloty. Wywołuje je Candida albicans tj. grzyb, który zwykle nie zagraża człowiekowi, ale w sprzyjających warunkach (np. wtedy gdy odporność jest osłabiona, podczas antybiotykoterapii, kiedy dochodzi do zaniedbań higienicznych) potrafi być przyczyną uciążliwych dolegliwości. Na pleśniawki szczególnie podatne są niemowlęta, u których układ immunologiczny nie jest jeszcze w pełni wykształcony. Z kolei afty to bolesne owrzodzenia, spowodowane głównie urazami mechanicznymi, zwykle o charakterystycznym czerwonym obwodzie.

Jeśli nawracające białe naloty umiejscawiające się przede wszystkim na języku, wewnętrznej stronie policzków czy gardle to także twój problem, warto zastanowić się nad tym dlaczego tak się dzieje. Pleśniawki należy potraktować jako sygnał wysyłany przez organizm. Nawracające pleśniawki to coś więcej niż chwilowa niedogodność, mogą być sygnałem, że organizm ma problem z osiągnięciem równowagi zwłaszcza na linii odporność - mikrobiom. 

Tło bywa różne: od przewlekłej antybiotykoterapii, przez zaburzenia flory bakteryjnej jamy ustnej, aż po poważniejsze stany, takie jak cukrzyca, niedobory odporności czy zakażenie wirusem HIV. Utrzymujące się lub powracające grzybicze naloty mogą też świadczyć o niedostatecznej higienie jamy ustnej albo źle dobranej diecie, sprzyjającej namnażaniu drożdżaków.

Afty występują najczęściej na błonie śluzowej warg i policzków, dolnej powierzchni języka, podniebieniu miękkim i łukach podniebiennych. Choć dokładna przyczyna ich powstawania wciąż pozostaje tajemnicą, medycyna wskazuje na szereg czynników sprzyjających ich występowaniu.

Uporczywe owrzodzenia w jamie ustnej nierzadko są efektem mikrourazów: choćby od źle dopasowanej protezy czy zbyt energicznego szczotkowania zębów. Mogą też świadczyć o osłabieniu odporności, zarówno przejściowym np. poinfekcyjnym, jak i wynikającym z głębszych zaburzeń autoimmunologicznych. Częstą przyczyną są także niedobory witamin, zwłaszcza B12 i kwasu foliowego, a także choroby przyzębia, alergie, nietolerancje pokarmowe czy przewlekły stres.

Ból, pieczenie i suchość w jamie ustnej to tylko niektóre z dokuczliwych objawów, współwystępujących z pleśniawkami. Leczenie pleśniawek to nie tylko kwestia wygaszenia grzybiczego ogniska, ale też przywrócenia harmonii w jamie ustnej. Podstawą terapii są miejscowe środki przeciwgrzybicze - żele, maści i spraye zawierające substancje takie jak nystatyna, mikonazol czy klotrimazol, które działają bezpośrednio tam, gdzie pojawia się biały nalot. W trudniejszych przypadkach konieczne bywa sięgnięcie po leki doustne, np. flukonazol, ale zawsze pod kontrolą lekarza. 

Wsparciem dla śluzówki mogą być również specjalistyczne płyny do płukania - zarówno apteczne, jak i te oparte na ziołach (np. szałwii czy nagietku), byle bez alkoholu, który tylko pogłębia podrażnienie. 

Nie bez znaczenia pozostaje też nawilżenie, nie tylko od zewnątrz, ale i od wewnątrz. A ponieważ nieumiejętne leczenie pleśniawek często kończy się ich powrotem, lepiej nie eksperymentować na własną rękę i skorzystać z pomocy lekarza.

Choć afty najczęściej ustępują samoistnie po kilku dniach, warto złagodzić towarzyszący im dyskomfort. Sprawdzają się żele łagodzące ból, a także spraye z oktenidyną i cynkiem. Warto zadbać również  o odpowiednie nawodnienie i unikać potraw, które mogą drażnić zmienioną śluzówkę - kwaśnych, słonych czy gorących. Oprócz preparatów miejscowych można sięgnąć po ziołowe płukanki, np. z szałwii czy rumianku, oraz nasycić swoją dietę produktami bogatymi w witaminy i ubogimi w cukier. Kluczowe jest też utrzymanie higieny jamy ustnej, bo im czystsze środowisko, tym mniejsze prawdopodobieństwo nawracania aft.

Afty i pleśniawki bywają cichym komunikatem, że coś w stylu życia, diecie lub stanie zdrowia wymaga korekty. Jeśli domowe sposoby i preparaty dostępne bez recepty nie pomagają, warto zgłosić się do lekarza i wykonać podstawowe badania.

Źródła:

Gasmi Benahmed A, Noor S, Menzel A, Gasmi A. Oral Aphthous: Pathophysiology, Clinical Aspects and Medical Treatment. Arch Razi Inst. 2021

R. Antoniv, W. Lipska, B. Kęsek, M. Lipski, D. Gałecka-Wanatowicz, M. Chomyszyn-Gajewska, Afty nawracające ‒ przegląd piśmiennictwa, "Nowa Stomatologia" 3/2014

CZYTAJ TAKŻE:

Czy można wybielić zęby domowymi sposobami? Tak, ale trzeba zachować ostrożność

Częsty błąd podczas mycia zębów. Przynosi zupełnie odwrotny efekt

Cukrzycę widać na skórze. Zmiany w tych miejscach powinny zwrócić twoją uwagę