Te nowotwory najczęściej nawracają. Czy zawsze są bardziej agresywne?

Obecnie nie jest do końca jasne, dlaczego dochodzi do nawrotów nowotworów złośliwych. Przyjmuje się, że są za nie odpowiedzialne komórki pierwotnego raka, które przetrwały chemioterapię i radioterapię. Są one jednak tak nieliczne, że nie jest możliwe ich wcześniejsze wykrycie standardowymi badaniami obrazowymi, jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny czy badanie PET. Takie komórki wykazują się zwykle większym stopniem zmutowania, przez co ich eradykacja może być trudniejsza w porównaniu do pierwotnej choroby.

Wyróżnia się trzy główne typy nawrotów ze względu na ich stadium zaawansowania: nawrót lokalny, regionalny i odległy. 

Wznowa lokalna nowotworu występuje wtedy, gdy guz powraca w tej samej lokalizacji, co pierwotnie. 

Wznowę regionalną rozpoznaje się, gdy komórki rakowe przedostały się do otaczających węzłów chłonnych. 

Natomiast w nawrocie odległym guzy przerzutowe lokalizują się w odległych tkankach i narządach. Najczęściej są to płuca, wątroba, mózg i kości.

To, czy u danej osoby dojdzie do nawrotu nowotworu uwarunkowane jest wieloma czynnikami. Dużą rolę odgrywa tutaj rodzaj guza, stadium zaawansowania choroby w momencie rozpoznania i włączenia leczenia, a czasem również wiek pacjenta i inne choroby współistniejące. Jednak tak naprawdę nigdy nie da się ze stuprocentową pewnością przewidzieć, czy nowotwór u danej osoby nawróci. Niekiedy zdarza się, że przy odpowiednio wczesnym rozpoznaniu nawet najbardziej agresywne nowotwory ulegają całkowitej remisji. Działa to niestety czasem również w drugą stronę - niekiedy pojawia się wznowa nowotworu, który statystycznie ma niskie szanse na nawrót.

Istnieje pewna niechlubna grupa nowotworów, które wykazują się agresywnym przebiegiem i mają tendencję do nawracania. Wymienia się tutaj przede wszystkim:

• glejaka wielopostaciowego (glioblastoma) - u prawie 100 proc. osób dochodzi do nawrotu mimo wdrożenia odpowiedniego leczenia;
• rak jajnika - 85 proc. pacjentów ma nawrót choroby po leczeniu;
• mięsaki tkanek miękkich - 50 proc. nawrotów przy rozpoznaniu we wczesnym stadium, blisko 100 proc. jeśli rozpoznano w stadium zaawansowanym;
• rak pęcherza moczowego - u 50 proc. chorych dochodzi do nawrotu choroby mimo operacyjnego usunięcia pęcherza;
• rak trzustki - rozpoznany we wczesnych stadiach nawraca u 36-46 proc. osób mimo leczenia;
• chłoniak rozlany z dużych komórek B (DLBCL) - nawraca u 30-40% chorych po chemioterapii;
• chłoniak z obwodowych komórek T - nawraca u 75% chorych pomimo leczenia.

Są również nowotwory, których nawroty po włączeniu odpowiedniego leczenia obserwuje się rzadko, u zaledwie kilku do kilkunastu procent pacjentów. Wynika to nie tylko z ich biologicznego typu, ale często są bardziej podatne na chemioterapię bądź dostępne są nowoczesne, skuteczne metody ich leczenia. Do tej grupy zalicza się m.in.:

• ostrą dziecięcą białaczkę szpikową - nawrót u ok. 9 proc. pacjentów;
• raka jelita grubego - nawroty obserwuje się u 17 proc. osób po usunięciu operacyjnym guza;
• chłoniak Hodgkina - po pierwszym leczeniu nawraca u ok. 10-13 proc. chorych, natomiast po leczeniu nawrotu pojawia się po raz kolejny u 20-50 proc.;
• rak nerki - nawrót u 13 proc. chorych;
• kostniakomięsak wczesny - nawrót u 11-12 proc. pacjentów;
• rak piersi estrogenozależny - nawrót u 5-9 proc. chorych.

Nawroty nowotworów mogą mieć bardziej agresywny przebieg od choroby pierwotnej, jednak nie jest to regułą. Wynika to z tego, że za wznowę raka odpowiedzialne są komórki o wyższym stopniu mutacji, często odporne na pierwotnie stosowaną chemioterapię. Sprawia to, że nawroty mogą być trudniejsze w leczeniu, gorzej reagować na leczenie przeciwnowotworowe, i co za tym idzie mogą mieć gorsze rokowanie. Jest to jednak bardzo indywidualna kwestia, zależy od bardzo wielu czynników, m.in. rodzaju nowotworu czy wieku chorego.

Nawroty choroby nowotworowej mogą nie dawać żadnych objawów. Jeśli już się pojawią, to często są mało specyficzne - dominuje złe samopoczucie, czasem stan podgorączkowy. Mogą być one mylnie zidentyfikowane przez pacjenta jako symptomy grypy czy przeziębienia. Dlatego tak ważne są regularne kontrolne badania krwi i obrazowe (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, badanie PET) po zakończeniu pierwotnego leczenia. Pozwolą one wykryć nawrót guza na wczesnych etapach, co da możliwość szybkiego wdrożenia odpowiedniej terapii.

CZYTAJ TAKŻE:

Katarzyna Zdanowicz: Walka o życie bliskich trwała większość mojego dzieciństwa

Tego raka "dostajesz" z genami. Sprzyja mu niezdrowe jedzenie i wiek

Naukowcy: Powoduje raka mózgu i jajników. Polacy jedzą codziennie