Zakrzepica dotyka nie tylko nóg. Narażone są płuca, serce i mózg
Zakrzepica to stan, który najczęściej wiąże się z różnego rodzaju zabiegami chirurgicznymi, urazami czy też długotrwałym unieruchomieniem, na przykład z powodu poważnej choroby czy podczas długich podróży samolotem. Może być jednak spowodowany zespołem antyfosfolipidowym - chorobą autoimmunologiczną, w której autoprzeciwciała łączą się z białkami błonowymi wiążącymi fosfolipidy. W jaki sposób objawia się to schorzenie? Jak przebiega jego diagnostyka i leczenie? Wyjaśniamy.
Zespół antyfosfolipidowy to choroba o podłożu autoimmunologicznym, która charakteryzuje się nawracającymi epizodami zakrzepicy żylnej i tętniczej. W jej przebiegu mogą pojawiać się również niepowodzenia położnicze, np. poronienia o niewyjaśnionej przyczynie. Objawy te są efektem krążących we krwi autoprzeciwciał - antykoagulantu toczniowego, przeciwciał przeciwko kardiolipinie i beta2-glikoproteinie.
Zespół antyfosfolipidowy może występować samodzielnie (tzw. pierwotny zespół antyfosfolipidowy) lub też współwystępować z innymi chorobami autoimmunologicznymi (tzw. wtórny zespół antyfosfolipidowy), najczęściej z toczniem rumieniowatym układowym.
Zespół antyfosfolipidowy jest autoimmunologiczną chorobą, spowodowaną przez obecność specyficznych autoprzeciwciał, m.in. antykoagulantu toczniowego. Obecnie nie do końca wiadomo, co jest jego przyczyną i w jaki sposób te przeciwciała wywołują w organizmie zakrzepicę i problemy położnicze. Podejrzewa się, że hamują one aktywność naturalnie występujących we krwi czynników zapobiegających krzepnięciu krwi, m.in. białka C czy antytrombiny. Dodatkowo pobudzają komórki śródbłonka i komórki układu odpornościowego (m.in. monocyty, neutrofile), a także płytki krwi. Wszystkie te mechanizmy przyczyniają się do rozwoju zakrzepicy żylnej i tętniczej.
Na rozwój zespołu antyfosfolipidowego ma wpływ wiele czynników genetycznych i środowiskowych. Wyższe ryzyko pojawienia się choroby mają osoby z obecnością specyficznych markerów układu zgodności tkankowej, m.in. HLA-DR4, HLA-DR7 czy HLA-DRw53. Dodatkowo częściej pojawia się u osób pochodzenia azjatyckiego, natomiast u Afro-Amerykanów ma zazwyczaj cięższy przebieg i gorsze rokowanie. Często współwystępuje również z innymi chorobami autoimmunologicznymi, w szczególności z toczniem rumieniowatym układowym.
Głównym objawem w przebiegu zespołu antyfosfolipidowego jest nawracająca zakrzepica, przede wszystkim naczyń kończyn dolnych. Może się ona objawiać m.in. bólem i obrzękiem kończyny, czasami również jej zaczerwienieniem, a także stanem podgorączkowym lub gorączką. W przebiegu choroby może również dochodzić do zakrzepicy w narządach wewnętrznych, m.in. w płucach, sercu, naczyniach nerkowych, naczyniach jamy brzusznej, mózgu, skóry czy narządu wzroku.
Kolejnym charakterystycznym elementem obrazu zespołu antyfosfolipidowego są niepowodzenia położnicze u kobiet w wieku rozrodczym. Jest to spowodowane m.in. nieprawidłowościami w formowaniu się łożyska i toczącym się w organizmie matki stanem zapalnym. Może to prowadzić do poronień, utraty ciąży czy przedwczesnych porodów.
W diagnostyce zespołu antyfosfolipidowego duże znaczenie ma wywiad kliniczny i badania laboratoryjne. Do rozpoznania zespołu konieczne jest stwierdzenie aktualnie lub w przeszłości epizodu zakrzepicy bądź niepowodzeń położniczych. Przed zleceniem dodatkowych badań, lekarz spyta o objawy mogące świadczyć o zakrzepicy, a także ewentualnie o przebyte poronienia, przedwczesne porody czy obumarcia ciąży.
Do postawienia diagnozy konieczne jest również stwierdzenie obecności we krwi co najmniej jednego z typowych dla zespołu antyfosfolipidowego autoprzeciwciał, czyli antykoagulantu toczniowego, przeciwciał antykardiolipinowych lub przeciwciał przeciw beta2-glikoproteinie. Powinny być one wykryte minimum dwukrotnie w odstępie przynajmniej 12 tygodni. Inne badania mają charakter dodatkowy - w morfologii krwi może być obecna małopłytkowość, czas krzepnięcia również może być wydłużony. Badania obrazowe, takie jak usg czy tomografia komputerowa, wykonuje się w zależności od lokalizacji zakrzepicy.
Terapia zespołu antyfosfolipidowego ma na celu w jak największym stopniu obniżenie ryzyka wystąpienia bądź nawrotu zakrzepicy. U osób bez wcześniejszych incydentów zakrzepowo-zatorowych profilaktycznie stosuje się przewlekle kwas acetylosalicylowy w dawce 75-100 mg na dzień. Po pierwszym epizodzie zakrzepicy wdraża się leczenie antagonistami witaminy K (np. acenokumarol, warfaryna), które działają przeciwkrzepliwie.
Czas leczenia zależy od stopnia ryzyka nawrotu i jest ustalany indywidualnie. W trakcie przyjmowania leku należy co 2-4 tygodnie oznaczać wskaźnik INR. Powinien on mieścić się w granicach 2-3, kiedy jest zbyt niski lub wysoki konieczne jest odpowiednie zmodyfikowanie przyjmowanych dawek. U kobiet ciężarnych z zespołem antyfosfolipidowym można rozważyć profilaktyczne stosowanie kwasu acetylosalicylowego lub heparyny drobnocząsteczkowej.
CZYTAJ TAKŻE:
Podróż samolotem lub długa trasa autem? Uważaj na zakrzepicę żył
Wymocz w nich spuchnięte i ciężkie nogi. Te zioła przyniosą ulgę
