TSH to za mało. Jedno badanie powie wszystko o stanie tarczycy

Oś podwzgórze-przysadka to układ składający się z gruczołu dokrewnego, jakim jest przysadka i części mózgowia, jakim jest podwzgórze.  Oś podwzgórze-przysadka to naczelny regulator funkcjonowania wszystkich gruczołów dokrewnych, takich jak: tarczyca, nadnerdcza, jajniki i jądra.  

Komunikacja w osi podwzgórzowo-przysadkowej może przebiegać obustronnie, bo przysadka posiada zdolność oddziaływania na podwzgórze. W chwili uwalniania hormonów z przysadki, ich stężenia we krwi wzrastają, a oś podwzgórzowo-przysadkowa zostaje wyhamowana. Jeżeli natomiast dany hormon jest potrzebny, podwzgórze pobudza przysadkę i zwiększa jej aktywność wydzielniczą. 

Tyreoliberyna to hormon powodujący uwalnianie z przysadki tyreotropiny (TSH). Tyreotropina zwiększa wydzielanie hormonów tarczycy, czyli tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3).

Rozpoznanie choroby Hashimoto wymaga przeprowadzenia kilku badań.

Oznaczenie TSH jest naj­czul­szym wy­kład­ni­kiem czyn­no­ści gru­czo­łu tar­czo­we­go u osób z pra­wi­dło­wo dzia­ła­ją­cym ukła­dem pod­wzgó­rze­-przy­sad­ka. Więk­szość la­bo­ra­to­riów, ja­ko wstęp­ne ba­da­nie w przy­pad­ku za­bu­rzeń czyn­no­ści tar­czy­cy, ofe­ru­je wy­so­ko­czu­łe te­sty (dru­giej lub trze­ciej ge­ne­ra­cji) TSH, z dol­ną gra­ni­cą oznaczalności <0,1mj.m./l.

Ozna­cze­nie sa­me­go T3 lub T4 nie jest za­le­ca­ne ja­ko ru­ty­no­we ba­da­nie prze­sie­wo­we, po­nie­waż nie po­zwa­la roz­po­znać zmian subkli­nicz­nych, bo nie­wiel­kie zmia­ny w ich stę­że­niach mo­gą wciąż mie­ścić się w za­kre­sie nor­my.

Zwykle tuż po otrzymaniu złego wyniku TSH, wykonuje się badanie wolnej, czyli aktywnej formy hormonów tarczycy, tyroksyny (FT4) i trójjodotyroniny (FT3).

Prawie cała pula (ok. 99 proc.) tyroksyny (T4) jest związana z białkami osocza krwi i pozostaje nieaktywna. Pełni ona funkcję prohormonu, który w tkankach obwodowych ulega przekształceniu w trójjodotyroninę (T3). Wolna frakcja tyroksyny, określana skrótem FT4, stanowi jedynie 1 proc. z całej puli hormonu i to właśnie ona odpowiada za regulowanie metabolizmu.

Do prawidłowego działania tarczycy niezbędne jest też przekształcenie tyroksyny (FT4) w aktywną trójjodotyroninę (FT3). Proces ten nazywany jest konwersją i ma miejsce głównie w wątrobie i jelitach.

Co ważne, stężenia T3 i T4 mogą zmieniać się np. pod wpływem stresu lub obecności innych schorzeń, takich jak anemia czy niedobory cynku lub jodu. Dlatego mimo możliwości przeanalizowania wyników samemu koniecznie trzeba tę analizę powierzyć lekarzowi endokrynologowi.

Normy hormonów różnią się w zależności od laboratorium:

• prawidłowy poziom FT4 powinien mieścić się w przedziale od 10 do 35 pmol/l (od 8 do 28 ng/l),
• normy szacunkowe: FT3 to wynik w granicach 2,25-6 pmol/L (1,5-4 ng/L) przy prawidłowym poziomie TSH; FT4 powinna wynosić od 10 pmol/L (8ng/l) do 25 pmol/L (20ng/l),
• zupełnie inne normy obowiązują w przypadku kobiet w ciąży oraz dzieci. 

Według American Thyroid Association (ATA) prawidłowy poziom TSH w ciąży, powinien być następujący:

• w I trymestrze - od 0,1 do 2,5 mIU/l,
• w II trymestrze - od 0,2 do 3,0 mIU/l,
• w III trymestrze - od 0,3 do 3,5 mIU/l.

Z kolei poziom pozostałych hormonów tarczycowych u kobiet w ciąży powinien wynosić: FT3 od 2,0 do 4,0 pg/ml, a FT4 od 0,7 do 2,2 ng/100 ml. Są to wartości orientacyjne.

Niektóre laboratoria wciąż oferują oznaczanie całkowitego T4 (TT4) i T3 (TT3). Trze­ba pa­mię­tać, że na ich wy­ni­ki mo­gą mieć wpływ zmia­ny w struktu­rze bia­łek wią­żą­cych i trans­por­tu­ją­cych hor­mo­ny tar­czy­cy, np. biał­ka wią­żą­ce­go ty­rok­sy­nę (TBG), pre­al­bu­mi­ny lub al­bu­mi­ny, mo­gą­ce su­ge­ro­wać za­bu­rze­nia czyn­no­ści tar­czy­cy. 

Na wzrost stę­że­nia TBG mo­że mieć wpływ cią­ża, przyj­mo­wa­nie es­tro­ge­nów w ra­mach do­ust­nej antykoncepcji, czy hor­mo­nal­nej te­ra­pii za­stęp­czej i cho­ro­by wą­tro­by. Dlatego bar­dziej mia­ro­daj­ne jest więc ozna­cze­nie wol­ne­go T4 (FT4) i T3 (FT3). 

Otrzymany z laboratorium wynik badania tarczycy możemy jedynie wstępnie zinterpretować na podstawie norm wyznaczonych przez dane laboratorium, ponieważ, jak pokazaliśmy powyżej, każda placówka stosuje inne metody badawcze, wpływające na dopuszczalne przedziały wyników i może podawać wartości stężenia hormonów w różnych jednostkach. 

Ewentualne odchylenia mogą być bardzo różne, ponieważ zdarza się, że dotyczą wyłącznie jednego hormonu lub wszystkich. W pierwszym przypadku, szczególnie jeśli dotyczą FT3 lub FT4, nie muszą świadczyć o chorobie. Przykładowo, podwyższony poziom samego FT4 często występuje podczas ciąży. 

Niepokojący powinien być nieprawidłowy wynik TSH albo wszystkich hormonów:

• zbyt niskie stężenie TSH i podwyższone FT3 i FT4 - zwykle oznacza nadczynność gruczołu tarczowego,
• zbyt wysokie stężenie TSH i obniżony poziom FT3 i FT4 - może wynikać z niedoczynności tarczycy. 

Przy niedoczynności lub nadczynności tarczycy, poziomy FT3 i FT4 mogą mieścić się jeszcze w granicach normy, przy podwyższonym lub obniżonym poziomie TSH.

Nieprawidłowy poziom TSH, FT3 i FT4 może świadczyć nie tylko o nadczynności lub niedoczynności gruczołu tarczowego, ale także o wielu innych poważnych schorzeniach np. Hashimoto, chorobach przysadki mózgowej, a nawet nowotworze.

W trakcie diagnostyki związanej z chorobami tarczycy, zawsze należy poszerzyć ją o USG, ponieważ zazwyczaj przy występowaniu nieprawidłowości, na obrazie ultrasonograficznym tarczyca jest znacznie powiększona.

Oznaczenie stężenia przeciwciał anty-TPO również jest wskazane w trakcie diagnozowania tarczycy. Ich stale podwyższony poziom we krwi może zwiastować rozwijającą się chorobę, nawet przy braku innych objawów. Natomiast zbyt niskie świadczyć może o cukrzycy typu 1., chorobie układowej tkanki łącznej, reumatoidalnym zapaleniu stawów, a nawet nowotworze tarczycy.

Badanie anty-TG to kolejne badanie, które warto wykonać. Norma stężenia przeciwciał przeciw tyreoglobulinie wynosi > 116,0 IU/l. Podwyższony wynik może świadczyć o zwiększonej predyspozycji do chorób tarczycy o podłożu autoimmunologicznym tj.: choroba Hashimoto czy Gravesa-Basedowa.

CZYTAJ TAKŻE:

Niedoczynność tarczycy. Jak przyjmować hormony, aby działały?

Warzywa krzyżowe - czy można je jeść, mając problemy z tarczycą?

Hashimoto a ćwiczenia fizyczne. Jaki trening wybrać?