Coraz więcej osób z doświadczeniem zaburzeń psychicznych. To nie są "chorzy psychicznie"

Niby każdy z nas wie, czym są zaburzenia psychiczne, a jednak wciąż pokutuje jedno - stereotypowo wrzuca się wszystkich ludzi leczących się psychiatrycznie do wspólnego worka. Pacjenci postrzegani są jako niestabilni, niegodni zaufania, słabi psychicznie, czasem nawet niebezpieczni. Gorszych epitetów przytaczać nie będziemy. Takie opinie eskalują problemy w życiu prywatnym i zawodowym. Tymczasem nie każdy chory na depresję jest zapłakanym czy niezdolnym do wszelkich aktywności człowiekiem (czasem jest wręcz przeciownie - to te najbardziej uśmiechnięte osoby chorują na depresję) i nie każdy schizofrenik traci kontakt z rzeczywistością. Zwłaszcza gdy otrzymuje zrozumienie, pomoc i leczenie. 

Odróżnienie najczęściej występujących chorób psychicznych wymaga wiedzy i zrozumienia różnic między nimi - zarówno w objawach, przyczynach jak i sposobie, w jaki wpływają one na codzienne funkcjonowanie. Niestety, brak świadomości oraz stygmatyzacja tych zaburzeń prowadzą do krzywdzących uproszczeń.

O stygmatyzację osób chorych bardzo łatwo, może się do tego przyczyniać już sam sposób mówienia na ich temat. Po pierwsze pamiętajmy, nie ma czegoś takiego jak "chorzy psychicznie" - specjaliści językoznawcy i psychiatrzy poskreślają, że to generalizacja, etykietowanie i kompletny brak zrozumienia tematu. Współczesne podejście do zdrowia psychicznego kładzie nacisk na zrozumienie jego złożoności i spektrum, a problemy z nim związane są częścią ludzkiej kondycji, a nie czymś "nienormalnym" czy "chorym". Zaburzenia psychiczne mogą dotyczyć każdego, a używanie wyważonego języka pomaga podkreślać, że problemy te są częścią zdrowia, podobnie jak choroby fizyczne.

Należy dostrzec, że każdy człowiek jest znacznie więcej niż swoją chorobą. Dobrą praktyką jest używanie języka inkluzywnego (eliminującego potencjalne wykluczenia i uprzedzenia). W przypadku zdrowia psychicznego odpowiednie będą takie sformowania jak: "osoba z zaburzeniem psychicznym", "osoba z doświadczeniem choroby psychicznej" lub też "osoba żyjąca z ..." i tu prawidłowa nazwa choroby. Bo choroby psychiczne są naprawdę liczne i bardzo zróżnicowane. 

Gdyby poprosić przypadkowych ludzi o podanie przykładu choroby psychicznej, większość zapewne wskazałaby na depresję. Częstość występowania depresji w populacji wynosi około 5 proc. (ok. 7 proc. u kobiet i 4 proc. u mężczyzn). Ryzyko zachorowania na depresję w ciągu całego życia waha się w przedziale od ok. 14,4 do 18 proc. i rośnie. 

W 2020 roku depresja była drugą najczęściej diagnozowaną chorobą na świecie - a jak przewiduje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), w 2030 roku zajmie już pierwsze miejsce w tym rankingu. W Polsce w ostatniej dekadzie o 59 proc. wzrosła sprzedaż leków przeciwdepresyjnych. Choroba ta objawia się na różne sposoby - mamy od czynienia z prawdizwym spektrum różnych depresji o różnym nasileniu.

Nie bez kozery, mówi się o "maskach depresji", dlatego że choroba może ukrywać się pod objawami sugerującymi zupełnie inne rozpoznanie i mieć bardzo indywidualny przebieg. Podstawowe symptomy typowe dla depresji to:

• obniżenie nastroju;
• utrata zainteresowań i anhedonia;
• zmniejszenie energii, wzmożona męczliwość, zmniejszenie aktywności.

Ponadto występują też typowo fizjologiczne objawy, takie jak spadek odporności, utrata apetytu, bóle brzucha, stawów czy głowy, wypadanie włosów. 

Zaburzenia lękowe, potocznie nazywane nerwicami to jedna z najczęściej występujących grup chorób psychicznych - szacuje się, że przynajmniej raz w życiu pojawiają się one u ponad 20 proc. populacji ogólnej. Zwykle rozpoczynają się między 24. a 44. rokiem życia i częściej diagnozowane są u kobiet. Chociaż każdy z nas może odczuwać lęk w stresujących sytuacjach, w przypadku zaburzeń lękowych strach i niepokój towarzyszą osobie niemal nieustannie, często bez wyraźnej przyczyny. Do tej grupy zaliczamy różne typy zaburzeń, w tym zespół lęku uogólnionego, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne oraz fobie specyficzne.

Przykładem choroby, którą łączymy bardziej z neurologią niż z psychiatrą jest otępienie. Znany neurolog i autor książek na temat neurologii i zaburzeń poznawczych - Oliver Sacks, powiedział, że: "Otępienie nie oznacza tylko zapomnienia imion czy twarzy. To powolna utrata samego siebie, kawałek po kawałku". Ten cytat, dobrze oddaje prawdziwy tragizm tej choroby. U osób w wieku podeszłym, pod względem częstości występowania wyprzedza nawet depresję. Za objawy takie jak: zaburzenia pamięci, utrata funkcji poznawczych, pogorszenie w zakresie aktywności złożonych, odpowiada zwykle choroba Alzheimera, która wciąż kryje przed światem nauki mnóstwo tajemnic, a jej leczenie polega raczej na spowalnianiu postępu objawów, a nie ich eliminacji. 

Z badań wynika, że schizofrenia dotyczy 1 proc. populacji. Chociaż może wydawać ci się, że to niewielka wartość, perspektywa zmienia się, gdy pomyślisz o osobach, u których występowała. Najprawdopodobniej cierpieli na nią: Syd Barrett czyli gitarzysta, wokalista i współzałożyciel legendarnego zespołu Pink Floyd, John Nash, który był wybitnym amerykańskim matematykiem, laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii za pracę nad teorią gier, czy Mary Lincoln - żona prezydenta USA. 

Główne objawy schizofrenii to omamy (najczęściej słuchowe), urojenia (fałszywe przekonania), dezorganizacja myślenia, a także wycofanie społeczne, osłabienie zdolności emocjonalnych. Schizofrenia charakteryzuje się epizodami psychotycznymi, które obejmują zaburzenia rzeczywistości. Osoby chore mogą doświadczać halucynacji, co odróżnia ją od depresji i choroby afektywnej dwubiegunowej.

To stan, w którym pacjent balansuje pomiędzy depresją a manią. Niestety aż 15 proc. chorych popycha do tego, że decydują się zakończyć swoje życie. Co jednoznacznie dowodzi, jak istotne jest jej właściwe leczenie. Osoba cierpiąca na tę chorobę doświadcza skrajnych stanów emocjonalnych - od epizodów manii, w których energia i euforia są na wysokim poziomie, po głęboką depresję, charakteryzującą się brakiem motywacji, smutkiem i beznadziejnością.

Kay Redfield Jamison, będąca profesorem psychiatrii na Johns Hopkins University oraz autorką książek na temat choroby afektywnej dwubiegunowej, która sama zmaga się z tym zaburzeniem, tak pisze o tym zaburzeniu: "Nastroje to skomplikowane konstrukty, a zbyt często diagnozy psychiatryczne postrzegane są jako nadmiernie uproszczone, sztywno kategoryczne stany. Choroba afektywna dwubiegunowa nie jest wyjątkiem. To choroba, która rozwija się w ekstremach, ale żyje w subtelnościach nastrojów".  

Zaburzenia odżywiania to kolejna duża grupa chorób psychicznych. Niestety - często są one postrzegane jako "widzimisię" nastolatek - dwa najczęściej spotykane zaburzenia w tej grupie (anoreksja oraz bulimia) kojarzone są z młodymi dziewczynami, jednak problem ten dotyka znacznie większej grupy społeczeństwa.

Anoreksja cechuje się skrajnym ograniczaniem jedzenia, co prowadzi do znacznego spadku masy ciała i niedożywienia, natomiast bulimia objawia się napadami objadania się, po których osoba wywołuje wymioty lub stosuje inne metody "oczyszczania" organizmu. Eksperci alarmują, że anoreksja jest chorobą śmiertelną, obarczoną największym ryzykiem śmierci spośród wszystkich zaburzeń psychicznych (umiera na nią od 10 do 20 proc. chorych). Zaburzenia odżywiania to niezwykle realne wyzwanie, zwłaszcza w czasach, w których kult idealnej sylwetki, wręcz wtłaczany do głowy młodym ludziom przez mass media, zderza się brakiem wsparcia emocjonalnego ze strony otoczenia.

CZYTAJ TAKŻE: 

Do psychiatry nie trzeba skierowania. Udaj się w tych siedmiu przypadkach

Obniżą kortyzol i ciśnienie, zwiększą poczucie szczęścia. Cztery przytulenia dziennie są konieczne

Depresja to nie tylko smutek. Nietypowe zachowanie może zdradzać chorobę

Pierwsze symptomy wypalenia zawodowego. Czym różni się od zwykłego zmęczenia?