Objaw poważnych problemów z tarczycą. Spójrz w lustro lub weź centymetr

Tarczyca jest niewielkim gruczołem położonym w przednio-dolnej części szyi. Składa się dwóch płatów połączonych cieśnią, przez co kształtem przypomina motyla. Można ją łatwo znaleźć - znajduje się pomiędzy chrząstką tarczowatą (wyniosłość tej chrząstki to tzw. jabłko Adama) a mostkiem. Płaty tarczycy oplatają z dwóch stron tchawicę i u większości osób są dobrze wyczuwalne. 

Aby uwidocznić niektóre zmiany w strukturze tarczycy, można wykonać w domu pewien prosty test. Należy stanąć przed lustrem, odchylić delikatnie głowę do tyłu i wziąć łyk wody. W czasie przełykania trzeba uważnie obserwować szyję, czy nie pojawiają się guzki lub wypukłości. W niektórych schorzeniach tarczycy może się pojawić ponadto ból, tkliwość lub zmiana konsystencji gruczołu, wyczuwalne poprzez delikatne dotykanie gruczołu. Samobadanie jest jednak obarczone sporym ryzykiem błędu, dlatego w razie wszelkich wątpliwości konieczna jest konsultacja z lekarzem. 

Mimo niepozornego wyglądu tarczyca pełni niezwykle istotną rolę w naszym organizmie. Przy udziale jodu, który dostarczamy z wodą i pożywieniem, w obrębie tarczycy dochodzi do syntezy dwóch hormonów - tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Hormony te są wydzielane do krwi i krążą po całym ciele, wpływając praktycznie na każdą tkankę. Stymulują komórki do wzrostu, przyśpieszają tempo metabolizmu, zapewniają równowagę wielu złożonych procesów fizjologicznych, a u młodych osób mają dodatkowo niezwykle ważną funkcję - są niezbędne do rozwoju układu nerwowego.

Nic więc dziwnego, że osoby cierpiące na zaburzenia pracy tarczycy uskarżają się na wiele rozmaitych objawów. Przykładowo niedoczynność tarczycy, czyli zmniejszenie wydzielania hormonów tarczycowych, prowadzi do osłabienia, depresji, zwiększenia masy ciała, pogorszenia stanu skóry, problemów kardiologicznych, gastrycznych, a w skrajnych przypadkach do znacznego spowolnienia psychoruchowego i śpiączki. Jeśli niedobór hormonów nastąpi w okresie wzrostu i dojrzewania, u dziecka rozwija się niepełnosprawność intelektualna. Nadmiar hormonów tarczycy, czyli nadczynność, ma z kolei przeciwne objawy. Charakteryzuje się m.in. utratą masy ciała, uczuciem niepokoju, niestabilnością emocjonalną, przyspieszeniem pracy serca, napadami gorąca, drżeniem i dusznością.

Zmiany w kształcie i wielkości gruczołu można niekiedy zaobserwować gołym okiem. Aby jednak uzyskać dokładną informację o rozmiarze tarczycy, konieczne jest badanie obrazowe - USG. Prawidłowo ma ona objętość 13-18 ml u kobiet i 15-25 ml u mężczyzn, aczkolwiek normy zawsze trzeba odnieść do wieku, w szczególności u dzieci.

Jeśli wynik badania USG wykaże, że tarczyca jest niedużych rozmiarów, warto sprawdzić poziom hormonów we krwi. Małe wymiary gruczołu nie muszą być bowiem powodem do niepokoju i niekoniecznie świadczą o tym, że narząd nie wywiązuje się ze swojej roli. Można mieć małą tarczycę i jednocześnie w pełni zachowaną równowagę hormonalną. Warto także zaznaczyć, że u osób z niedoczynnością (np. w chorobie Hashimoto) często z czasem dochodzi do zmniejszenia się tarczycy, co jest składową naturalnego przebiegu choroby.

Trochę bardziej złożonym problemem jest zwiększenie wymiarów tarczycy. Takie powiększenie nosi miano wola. Samo w sobie nie jest chorobą, ale objawem innych schorzeń, w niektórych przypadkach poważnych, ale czasem zupełnie niegroźnych. Zdarza się, że tarczyca osiąga tak duże rozmiary, że uciska na drogi oddechowe i nerwy, prowadząc do zaburzeń oddychania, zaburzeń połykania oraz chrypki.

Podział woli jest dość złożony i wiąże się ze zróżnicowaną czynnością hormonalną. Tak więc rozrostowi tarczycy może towarzyszyć stan nadczynności (zbyt dużo hormonów), niedoczynności (za mało hormonów) lub eutyreozy (prawidłowe wydzielanie hormonów). Z kolei pod względem budowy wyróżnia się wole miąższowe (utworzone przez miąższ tarczycy), guzkowe (zbudowane z guzków) i guzkowo-miąższowe.

Przyczyn tworzenia się woli jest wiele. Może to być:

• niedobór jodu - jod jest pierwiastkiem niezbędnym do produkcji hormonów tarczycowych. Niedostateczna wydajność gruczołu prowadzi do zwiększonego wydzielania TSH przez przysadkę, co stymuluje tarczycę do rozrostu. Brak jodu w diecie jest w skali globalnej uznawany za najczęstszą przyczynę woli, aczkolwiek w Polsce nie jest to częsty problem ze względu na dodawanie jodu do żywności;
• choroba Gravesa-Basedowa - choroba autoimmunologiczna, najczęstsza przyczyna nadczynności tarczycy. W jej przebiegu tarczyca zostaje pobudzona do nadprodukcji hormonów i nadmiernego wzrostu;
• choroba Hashimoto - to kolejna choroba autoimmunologiczna skutkująca niedoczynnością tarczycy, czyli niedoborem hormonów. U niektórych osób chorobie towarzyszy powiększenie tarczycy z powodu stymulującego wpływu przysadki, która stara się pobudzić niewydolny narząd do pracy;
• guzki tarczycy - mogą występować jako pojedyncze zmiany lub mnogie guzki zajmujące dużą część miąższu tarczycy. W większości niegroźne, czasem wydzielają hormony;
• nowotwory tarczycy - rzadka przyczyna powiększenia tarczycy. Istnieje kilka rodzajów nowotworów tego narządu, w większości wiążą się z dobrym rokowaniem, ale wyjątkowo mogą mieć bardzo agresywny przebieg, w krótkim czasie prowadząc do ucisku na tchawicę i zaburzeń oddychania;
• ciąża - niektóre ciężarne mogą u siebie zaobserwować powiększenie gruczołu tarczowego. Wynika to z oddziaływania ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej, czyli hormonu produkowanego w ciąży;
• zapalenie tarczycy - może być spowodowane chorobą autoimmunologiczną, ale też zdarzają się zapalenia o podłożu bakteryjnych bądź wirusowym. 

CZYTAJ TAKŻE: 

Te rady da ci dobry endokrynolog. Tarczyca odżyje, objawy niedoczynności ustąpią

Choroby tarczycy można wyczytać z paznokci. Tak wyglądają tarczycowe paznokcie

Nawyki, które wykańczają tarczycę. Szybko się ich oducz