Choroba metaboliczna nr 1 na świecie. Cukrzycę rozpoznasz po objawach i badaniu krwi

Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych, których wspólną cechą jest podniesiony poziom glukozy we krwi (hiperglikemia), wynikający z defektu wytwarzania bądź działania insuliny. Powstająca w wyniku tego defektu hiperglikemia niszczy tkanki i całe narządy człowieka wobec przedostawania się glukozy w nadmiernych ilościach z krwi do predysponowanych miejsc w ciele. Z tego względu cukrzyca w skali świata jest główną! przyczyną:

• krytycznego uszkodzenia nerek,
• ślepoty,
• niegojących się ran,
• stopy cukrzycowej,
• zawałów i wylewów.

Potężny wzrost zachorowalności na cukrzycę ze 108 mln osób w 1980 roku do 422 mln osób w 2014 roku na świecie spowodował, że jest uważana za najważniejszą chorobę metaboliczną, w obliczu której krytycznie konieczne wg WHO jest działanie, mające na celu zmniejszenie zachorowalności na cukrzycę i walka z otyłością.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu uważaliśmy, że istnieją tylko dwa rodzaje cukrzycy: typu 1. i typu 2. Pierwsza uważana była za "cukrzycę młodych", ponieważ jej przebieg zwykle był gwałtowny i rozpoczynał się w pierwszych kilku - kilkunastu latach życia. Druga - za cukrzycę dorosłych, ze względu na późniejszy początek, po którym następował wolniejszy przebieg z mniej odznaczającymi się objawami. Wkrótce rozwój wiedzy, metod badawczych i medycyny pozwolił na odkrycie: cukrzyca typu 1. jest chorobą autoimmunologiczną, wynikającą z zaburzeń układu odpornościowego, podczas gdy cukrzyca typu 2. to choroba głównie nieodpowiedniego trybu życia, wynikająca z niekorzystnych czynników, takich jak brak ruchu i zła dieta.

Obecnie wydzieliliśmy dodatkowe rodzaje choroby, które różnią się przebiegiem i przyczynami, z czego najistotniejsze wydają się:

• cukrzyca LADA - Latent Autoimmune Diabetis of Adults - cukrzyca autoimmunologiczna o późnym początku, najczęściej w okresie młodej dorosłości, choć nietylko, będąca podobną w przebiegu do cukrzycy typu 2., jednak posiadająca przyczynę autoimmunologiczną, jak cukrzyca typu 1.;
• cukrzyca MODY - Maturity Onset Diabetes of the Young - cukrzyca młodych osób, podobna w przebiegu do cukrzycy typu 2., nieskorelowana z mechanizmami autoimmunologicznymi, a uwarunkowana genetycznie jednym genem - tzw. cukrzyca monogenowa;
• cukrzyca ciężarnych - choroba przejściowa, objawiająca się u ciężarnych, zagrażająca zdrowiu kobiety oraz zdrowiu i życiu płodu, związana z niewystarczającą wydajnością trzustki w ciąży.

Warto nadmienić, że wraz z postępem cywilizacyjnym coraz więcej dzieci cierpi na cukrzycę typu 2., którą - jak wspominałam wyżej - przez długi czas uważaliśmy za cukrzycę dorosłych: rozwijającą się w wyniku niewłaściwej diety i braku ruchu, podpartą predyspozycjami genetycznymi. Jest to niewątpliwie sygnał od wszechświata, że musimy się zatrzymać w tym "cywilizacyjnym cukrzycowym szaleństwie".

Bazowo, najistotniejsze w diagnostyce są dwa czynniki:

• obecność objawów,
• hiperglikemia.

Objawy będą się różnić pod kątem rozwoju, czasu wystąpienia i nasilenia, jednak należą do nich najczęściej:

• duże pragnienie,
• częste oddawanie moczu,
• hiperglikemia,
• hipoglikemia,
• utrata ostrości widzenia,
• nawracające stany omdleń i słabości,

przeplatane:

• nawracającymi stanami hiperaktywności i nadmiernego pobudzenia,
• ciągłe zmęczenie,
• częste bóle i zawroty głowy.

W diagnostyce korzysta się w pierwszej kolejności z badania krwi. Pobiera się krew z żyły łokciowej od pacjenta na czczo i oznacza stężenie glukozy.

Wartości referencyjne dla glukozy na czczo przedstawiają się następująco:

• prawidłowa glikemia - 70-99 mg/dl,
• nieprawidłowa glikemia na czczo - 100 - 125 mg/dl,
• cukrzyca -  >= 126 mg/dl.

Dotyczy to wszystkich bez względu na wiek i płeć, wyjątkiem są tylko kobiety w ciąży, u których wartości referencyjne są jeszcze bardziej wyśrubowane, celem rozpoznania cukrzycy ciążowej.

Stwierdzenie nieprawidłowej tolerancji glukozy może oznaczać diagnozę stanu przedcukrzycowego, który jest ostatnim dzwonkiem, zanim będzie za późno.

Dodatkowo w badaniach pojawiają się ketony w moczu ogólnym, czasami glukoza w moczu, co z kolei świadczy o tym, że glukoza przekroczyła swój próg nerkowy i dostaje się z krwi do moczu, co nie występuje w normalnych okolicznościach.

Dalsze badania celem stwierdzenia, z jakim rodzajem cukrzycy mamy do czynienia mogą obejmować:

• badanie peptydu C, insuliny i przeciwciał p/wyspom trzustkowym w podejrzeniu cukrzycy typu 1lub LADA,
• badania genetyczne, skorelowane z rozwijaniem się cukrzycy typu MODY,
• badania specyficznych przeciwciał, np. anty - GAD w podejrzeniu cukrzycy LADA.

Nie ma konieczności wykonywania specjalistycznych badań w przypadku otyłych dorosłych z kiepskimi nawykami żywieniowymi, gdyż z dużym prawdopodobieństwem, jeśli cierpią oni na cukrzycę, jest to cukrzyca typu 2.

Sprawa pytania w temacie jest dość prosta u chorych z autoimunologicznymi wariantami cukrzycy, LADA i typu 1.: nie jesteście w stanie zrobić nic, aby uniknąć cukrzycy. Macie do tego inklinacje autoimmunologiczne, a walka z chorobami z autoagresji jest trudna, nierówna i okupiona długimi miesiącami, a czasem latami. Choroby autoimmunologiczne mają to do siebie, że niespecjalnie jesteśmy w stanie im zapobiegać, możemy tylko modulować ich przebieg.

Podobnie sprawa ma się w przypadku cukrzycy typu MODY, której dziedziczenie monogenowe stawia nas przed dylematem zero - jedynkowym: albo masz cukrzycę, albo nie. Jesteśmy w stanie jedynie opóźnić jej pojawienie się i złagodzić przebieg przez stosowanie się do zdrowej diety, włściwego ruchu i odpoczynku.

Zupełnie inaczej sytuacja wygląda u osób predysponowanych do rozwoju cukrzycy typu 2.: zachowywanie odpowiedniej masy ciała, higieny snu, ilości ruchu i zdrowej diety pomaga opóźnić rozpoczęcie lub całkowicie zapobiec rozwojowi cukrzycy typu 2. W tym miejscu to do Was... do nas należy wybór.

Źródła:

Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/diabetes

Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W., Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Edra Urban & Partner, Wrocław 2022.

CZYTAJ TAKŻE: 

Produkty z najniższym indeksem glikemicznym. Jedz częściej, a schudniesz

Cukrzyca to plaga naszych czasów. Prof. Tomasz Klupa: To nas gubi

Dieta w insulinooporności - co jeść, a czego unikać? Lista produktów z niskim IG