Naukowcy są pewni - powodują raka. Większość stosuje nieświadomie

Myślisz, że znasz czynniki ryzyka raka? Na pewno? Poniżej prezentujemy kilka mniej oczywistych przyczyn rozwoju nowotworów. Rzecz jasna nie sposób przytoczyć wszystkich badań na temat każdego czynnika ich ryzyka, dlatego skupiliśmy się tylko na tych najbardziej powszechnych praktykach. Wierzymy, że choć wcześniej pewnie zdawałeś sobie sprawę z ich szkodliwości, to przytoczone liczby i wnioski płynące z badań podziałają jak napęd do zmian stylu życia w trosce o swoje zdrowie. 

Wysoko przetworzona żywność (UPF), czyli taka, która zawiera składniki, których nigdy nie zostałyby dodane podczas przygotowywania posiłków w domu (słone przekąski, niektóre produkty mrożone, zupki instant i im podobne), znacząco podnosi ryzyko raka. Analiza badania obejmującego ponad 100 tys. uczestników, opublikowanego w renomowanym BMJ, wskazuje, że 10-procentowy wzrost proporcji bardzo przetworzonej żywności w diecie wiązało się z 11-procentowym wzrostem całkowitego ryzyka raka.

W przebiegu innego badania udało się dowieść, że 10 proc. zwiększenie UPF w diecie wiązało się z 4-procentowym wyższym ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego - co ciekawe, zależność ta znajdowała zastosowanie przede wszystkim u mężczyzn. Warto zaznaczyć, że inne badania donoszą o znacznie wyższym wzroście ryzyka. Dlaczego właściwie tak jest?

Wiele produktów UPF zawiera sztuczne dodatki, np. azotany i azotyny, emulgatory czy barwniki o działaniu kancerogennym, lub są przetwarzane przy użyciu technik powodujących uwalnianie substancji rakotwórczych. Ultraprzetworzona żywność przyczynia się także do przewlekłego stany zapalnego w organizmie, co również przekłada się na wzrost ryzyka zachorowania na nowotwór. 

Co zatem robić? Odpowiedź jest prosta: rzadko ulegać pokusom, a jako jadłospis bazowy wybrać dietę śródziemnomorską. Wiadomo, że przygotowywanie posiłków jest czasochłonne, ale może potraktowanie tego jako inwestycji w zdrowie zmieni tę perspektywę.

Pozostając w temacie żywności: niedawne badania zidentyfikowały prawie 200 chemikaliów związanych z rakiem piersi w opakowaniach spożywczych i plastikowych naczyniach. Z tych substancji 76 może przenikać do żywności, a 40 jest już uznanych za niebezpieczne, mimo tego nadal stosuje się je w materiałach mających kontakt z żywnością. Jane Muncke - współautorka badania cytowanego przez CNN, apelowała, by w możliwie największym stopniu wyeliminować podejrzane substancje z produkcji, ale, jak łatwo się domyślić, to nie takie proste, ponieważ w grę wchodzą ogromne straty finansowe dla przedsiębiorców. 

Jak chronić się przed plastikiem na własną rękę? Oto kilka zaleceń: 

• wybieraj szkło zamiast plastiku,
• nie podgrzewaj jedzenia w plastiku,
• unikaj puszek,
• nie zostawiaj plastikowych butelek na słońcu,
• sprawdzaj oznaczenia na plastikowych opakowaniach - stroń od tych z kodami recyklingu 3 (PVC), 6 (PS), 7 (PC). Bezpieczniejsze to 1 (PET), 2 (HDPE), 4 (LDPE) i 5 (PP).

Sen nie krótszy niż 7 godzin na dobę jest bardzo istotny w przypadku mężczyzn. Odpowiednio długa regeneracja organizmu może zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka prostaty. Okazuje się, że decydująca może być nawet godzina. Badacze z American Cancer Society w Atlancie w Stanach Zjednoczonych przez kilkadziesiąt lat gromadzili dane od ogromnej liczby uczestników badania: pierwsza grupa liczyła 400 tys. osób i została poddana badaniom między 1950 a 1972 rokiem. Druga grupa to 416 tys. mężczyzn przebadanych w latach 1982-2012.

U mężczyzn z pierwszej grupy po upływie 22 lat wykryto 1500 przypadków zachorowań na nowotwór prostaty. W grupie drugiej po upływie 30 lat wykryto 8700 przypadków tego nowotworu. Interpretacja wyników może zaskakiwać: ryzyko rozwoju nowotworu prostaty u mężczyzn śpiących krócej niż 5 godzin na dobę wynosi 55 proc., ale już gdy mężczyzna przesypia 6 godzin na dobę, ryzyko rozwoju raka spada do 29 proc.

Niewłaściwy czas i pora snu nie są obojętne także dla kobiet - ponieważ mogą podnosić ryzyko raka piersi. Na łamach czasopisma "Current Biology" opublikowano wyniki badań nad myszami, którym zakłócano sen przy użyciu światła. Najbardziej znaczące efekty zaobserwowano w dwóch obszarach: masie ciała zwierząt oraz ich podatności na rozwój nowotworów.

Myszy, które miały zaburzony sen, były średnio o 20 proc. cięższe od tych, których rytm dobowy pozostawał nienaruszony. Jeszcze bardziej alarmujące okazały się dane dotyczące powstawania nowotworów - nie tylko wzrosło ryzyko ich wystąpienia, ale także proces rozwoju choroby przebiegał znacznie szybciej.

Praca na nocne zmiany została uznana przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) za "prawdopodobnie rakotwórczą dla ludzi". Główne mechanizmy, które mogą zwiększać ryzyko nowotworów u osób pracujących w trybie zmianowym, to:

• zaburzenia produkcji melatoniny - hormon nie tylko reguluje sen, ale także ma właściwości przeciwnowotworowe, m.in. hamuje namnażanie się komórek rakowych i działa jako antyoksydant. U osób pracujących nocą wydzielanie melatoniny ulega zaburzeniu;
• zakłócenie rytmu dobowego - organizm nie funkcjonuje w harmonii z naturalnym cyklem światło-ciemność, co wpływa na proces odczytywania genów odpowiedzialnych za naprawę DNA;
• wpływ na metabolizm i układ odpornościowy - praca nocna wiąże się z większą insulinoopornością, otyłością i przewlekłym stanem zapalnym, które są czynnikami ryzyka raka.

Ten punkt może wydać się kontrowersyjny, bo przecież nie ma się wpływu na jakość powietrza w miejscu zamieszkania. Aczkolwiek, sprawdźmy, co na ten temat mówią badania. Jedno z nich wykazało znaczny związek pomiędzy nowotworami a zanieczyszczeniami powietrza, głównie rakiem płaskonabłonkowym płuc, przełyku, endometrium, jajnika, piersi, a nawet mózgu.

Żeby sprawdzić, gdzie i o jakiej porze zanieczyszczenie jest największe, można skorzystać z map jakości powietrza dostępnych w internecie. W miarę możliwości lepiej nie wychodzić na zewnątrz, kiedy zanieczyszczenie powietrza jest duże. Jeśli żyjesz w dużym mieście o wysokim poziomie smogu - rozważ zakup oczyszczacza powietrza.

Źródła:

Lian Y, Wang GP, Chen GQ, Chen HN, Zhang GY. Association between ultra-processed foods and risk of cancer: a systematic review and meta-analysis. Front Nutr. 2023.

https://cnnespanol.cnn.com/2024/09/24/cancer-mama-envases-comida-quimicos-trax.

Gapstur SM, Diver WR, Stevens VL, Carter BD, Teras LR, Jacobs EJ. Work schedule, sleep duration, insomnia, and risk of fatal prostate cancer. Am J Prev Med. 2014.

Van Dycke KC, Rodenburg W, van Oostrom CT, van Kerkhof LW, Pennings JL, Roenneberg T, van Steeg H, van der Horst GT. Chronically Alternating Light Cycles Increase Breast Cancer Risk in Mice. Curr Biol. 2015.

Li W, Wang W. Causal effects of exposure to ambient air pollution on cancer risk: Insights from genetic evidence. Sci Total Environ. 2024.

CZYTAJ TAKŻE:

To dlatego tworzą się u ludzi komórki rakowe. Oni są najbardziej narażeni

Do onkologa nie trzeba mieć skierowania. W takich przypadkach idź na wizytę

Obawiasz się raka piersi? Miała go kobieta z twojej rodziny? Te pięć rzeczy rób regularnie

Wykrywa wczesne komórki nowotworowe. Kiedy robi się badanie markerów nowotworowych?