Rola snu w życiu człowieka. Bezsenność zagraża zdrowiu
Sen jest naturalną i podstawową potrzebą biologiczną organizmu. W Księdze Rekordów Guinessa jest zapisany rekord świata w bezsenności, który został ustanowiony przez młodego mężczyznę. Przez 264 godziny, czyli ponad 11 dni, siedemnastoletni Randy Gardner nie zmrużył oka, a naukowiec, który nadzorował eksperyment, prowadził skrupulatne notatki. Jak bezsenność wpływa na nasze ciało i umysł? Czy sen jest nam potrzebny i jesteśmy w stanie go regulować?
Wielu ludzi na całym świecie uwielbia spać i nic w tym dziwnego, ponieważ sen pozwala nam odpocząć po ciężkim dniu i pozwala zregenerować siły. Mówi się o tym, jak ważna jest długość oraz jakość snu, by spełnił on swoją rolę, a nasz mózg mógł się wyłączyć i odpocząć. Nic bardziej mylnego - w trakcie snu aktywność naszego układu nerwowego jest w dalszym ciągu zachowana i dochodzi w nim do wielu zmian w trakcie jednej nocy.
Nie śpimy jednym snem. Jest on podzielony na dwa rodzaje i wyróżniamy:
- sen NREM - sen bez szybkich ruchów gałek ocznych,
- sen REM - sen z szybkimi ruchami gałek ocznych.
Następują one po sobie cyklicznie, a każdy z cykli kończy się zazwyczaj krótkotrwałym wybudzeniem. Aby w pełni wypocząć zdrowy człowiek potrzebuje średnio od 4-6 cykli snu. Sen w pierwszej połowie zazwyczaj cechuje się dużą ilością snu głębokiego, a drugiej połowie już on nie występuje.
Jakość snu oraz jego zapotrzebowanie jest ściśle uwarunkowane genetycznie. To, ile potrzebujemy snu, jest zapisane w naszych genach, co oznacza, że każdy z nas może potrzebować różnej ilości snu, by czuć się wyspanym i wypoczętym. Jeden cykl snu trwa zazwyczaj około 80-120 minut. Ktoś, komu wystarczą 4 cykle snu trwającego 80 minut, będzie wyspana już po 320 minutach. Jeśli inna osoba potrzebuje takich cykli 6 i każdy z nich trwa 120 minut, musi spać 720 minut, czyli aż 12 godzin, by była w pełni wypoczęta.
Co najistotniejsze - genów nie da się oszukać, jeżeli zatem nie zapewnimy swojemu organizmowi odpowiedniej ilości snu, on sam upomni się o to, czego efektem będzie odsypianie niedoborów np. w dzień lub w trakcie wolnego od pracy czy szkoły.
Preferowana pora snu również jest uwarunkowana genetycznie. To, że kładziemy się późno spać i równie późno wstajemy, czy raczej wybieramy wczesną porę do snu, by zerwać się z łóżka skoro świt, jest od nas całkowicie niezależne i również mają na to wpływ nasze geny.
Osoba dorosła śpi około 8 godzin na dobę i zazwyczaj jest to wystarczający czas do osiągnięcia pełnego wypoczynku. Osoby w podeszłym wieku śpią o wiele krócej w nocy, zwiększa się liczba i długość przebudzeń. Zmienia się również preferowana pora snu - zazwyczaj kładą się różka wczesnym wieczorem i budzą wczesnym porankiem. Osoby starsze rekompensują sobie niedobór snu, wprowadzając w ciągu dnia drzemki.
W okresie noworodkowym ilość snu jest bardzo duża i wynosi aż 16 godzin, jednak sen REM jest bardzo krótki i średnio co 2 godziny dzieci wybudzają się. Wraz z upływem czasu, zapotrzebowanie na sen u małych dzieci zmniejsza się i po skończonym roku wystarczy 12 godzin, a u starszych dzieci około 10 godzin snu w porze nocnej.
Kiedy niedosypiamy, następnego dnia zazwyczaj odczuwamy zmęczenie, brak energii oraz obniżenie nastroju. Ze względu na niedobór snu mogą pojawić się bóle głowy, irytacja oraz problemy z koncentracją. Dłuższy brak snu niesie jednak ze sobą poważne konsekwencje i stanowi zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia człowieka. Co dzieje się z naszym organizmem, kiedy nie śpimy dłużej, niż dobę?
Brak snu przez 24 godziny - pojawiają się zaburzenia koordynacji ruchowej, kłopoty z koncentracją, zmniejsza się czujność człowieka, może być odczuwalny silny głód.
Brak snu przez 48 godzin - odczuwalny jest silny stres, pojawiają się epizody mikrosnu (trwające kilkanaście sekund), spada odporność organizmu, pojawia się poczucie depersonalizacji (wrażenie, że oddzielamy się od swojego ciała).
Brak snu przez 72 godziny - występują halucynacje, odczuwalny jest strach i smutek, pojawiają się zaburzenia w procesie myślenia, problemem staje się wykonanie najprostszych czynności
Brak snu przez 96 godzin - postrzeganie rzeczywistości staje się zaburzone, pojawiają się epizody psychozy, potrzeba snu jest przytłaczająca, występują zaburzenia mowy, a kontakt jest utrudniony.
Eksperyment przeprowadzony z udziałem amerykańskiego nastolatka, Randiego Gardnera, nadzorowany był przez lekarza, który prowadził notatki dotyczące zachowania, wynikającego z braku snu. Już w czwartej dobie młody mężczyzna miał wrażenie, że jest sławnym futbolistą, rozmawiał z wyimaginowanymi osobami, a znak drogowy pomylił z jednym ze swoich znajomych. W ostatnim dniu sprawiał wrażenie osoby w dobrej kondycji ogólnej, jednak miał problem z rozwiązaniem najprostszych działań matematycznych, a w połowie wykonywania danej czynności zapominał, co właśnie robił. Po zakończonym eksperymencie spał kilka godzin, a po przebudzeniu nie stwierdzono u niego żadnych deficytów związanych z tak długim czasem bez snu.
Bezsenne noce mogą zdarzyć się każdemu i zazwyczaj są wynikiem stresu lub innych wydarzeń dnia codziennego, które nie pozwalają nam zmrużyć oka. Problem pojawia się wówczas, kiedy bezsenność jest przewlekła - trwa powyżej miesiąca, związana jest z obniżeniem nastroju czy stanami lękowymi. Bezsenność jest zaburzeniem, które należy leczyć i pomocna jest w tym terapia poznawczo-behawioralna. Ponadto lekarz może zlecić leczenie farmakologiczne, w którym wykorzystywane są leki na bazie substancji przeciwhistaminowych, benzodiazepin oraz leki przeciwdepresyjne.
CZYTAJ TAKŻE:
