Glejaki - najczęstsze guzy mózgu. Czynniki ryzyka, objawy, leczenie i rokowania
Glejaki, mimo że pojawiają się stosunkowo rzadko, to stanowią aż 80 proc. wszystkich diagnozowanych nowotworów ośrodkowego układu nerwowego. Mogą one zaatakować każdego z nas - rozwijają się zarówno u małych dzieci, jak i dorosłych. Najczęściej pojawiają się u osób w wieku 50-60 lat. Dlaczego dochodzi do rozwoju glejaka? Jakie są jego objawy i możliwości leczenia?
Glejaki są guzami złośliwymi, które lokalizują się w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Rozwijają się one z komórek glejowych pełniących funkcję podporową dla neuronów. Szybkość wzrostu glejaka i stopień jego agresywności zależy w dużej mierze od ich histologicznej złośliwości - dobrze zróżnicowane nowotwory rosną wolniej i są mniej złośliwe niż mniej zróżnicowane glejaki anaplastyczne i wielopostaciowe.
W znacznej większości przypadków bardzo ciężko jest ustalić konkretną przyczynę rozwoju glejaków. Do czynników ryzyka ich rozwoju zaliczamy m.in.:
- ekspozycję na promieniowanie jonizujące,
- występowanie glejaka w rodzinie,
- rzadkie zespoły dziedziczne, np. zespół Cowden, Lyncha czy Turcota.
To, jakie objawy odczuwa pacjent, zależy nie tylko od typu glejaka, ale także od jego lokalizacji w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Mogą pojawiać się uporczywe napady padaczkowe, przebiegające niekiedy z niekontrolowanymi ruchami ciała i utratą przytomności. Charakterystyczne są także różnorodne objawy neurologiczne - chorzy mogą mieć problemy z widzeniem, mówieniem, czytaniem i rozumieniem słów. Niekiedy pojawiają się także zaburzenia czucia, np. mrowienie, drętwienie kończyn lub osłabienie czucia. Chorzy czasami mają również problemy z pamięcią, mogą pojawić się również zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów, niekiedy prowadzące do upadków.
Szybko rosnące guzy, głównie glejaki niskozróżnicowane, wywołują objawy takie jak bóle głowy, wymioty czy podwójne widzenie, które są związane ze wzrostem ciśnienia w obrębie czaszki.
Pacjentom, u których podejrzewa się glejaka, w pierwszej kolejności wykonuje się badania obrazowe, które pozwalają wykryć guza, ocenić jego wielkość i niekiedy pozwalają wstępnie ocenić typ nowotworu.
Najczęściej wykonywane badania to:
- tomografia komputerowa (TK) mózgu - jedno z pierwszych zlecanych badań, ze względu na to, że glejaki i inne guzy mózgu są w tomografii komputerowej zwykle bardzo dobrze widoczne;
- rezonans magnetyczny (MRI) mózgu - jest to tzw. złoty standard w diagnostyce glejaka, ponieważ jest znacznie dokładniejszym badaniem od tomografii komputerowej i pozwala na lepszą ocenę wielkości i lokalizacji nowotworu względem struktur anatomicznych mózgu;
- badanie histopatologiczne - jest niezbędne, aby dokładnie określić histologiczną złośliwość guza i na tej podstawie dobrać odpowiednie metody leczenia. Materiałem do badania jest najczęściej operacyjnie usunięty guz, a jeśli nie można dokonać resekcji, wykonuje się tak zwaną biopsję stereotaktyczną.
Podstawową metodą w terapii glejaków mózgu jest chirurgiczne usunięcie nowotworu. Oprócz tego dostępne są również radioterapia i chemioterapia, które są stosowane jako uzupełnienie leczenia chirurgicznego, bądź też jako podstawowe leczenie, kiedy resekcja guza jest niemożliwa. Pacjentom z glejakami wysokozróżnicowanymi po operacji najczęściej wdraża się radioterapię. Jeżeli u chorego zdiagnozowano glejaka wielopostaciowego, czyli najmniej zróżnicowanego, po operacji wdraża się jednocześnie zarówno chemioterapię, jak i radioterapię.
Oprócz leków mających na celu eliminację guza, pacjentom podaje się również leki łagodzące objawy choroby. Są to:
- leki przeciwpadaczkowe,
- kortykosteroidy (mające na celu zmniejszenie obrzęku wokół guza, co zmniejsza bóle głowy, nudności i wymioty),
- leki przeciwkrzepliwe.
Czas przeżycia chorych z glejakiem mózgu zależy w dużej mierze od poziomu złośliwości guza. Pacjenci z guzami dobrze zróżnicowanymi mają lepsze rokowanie od chorych z guzem anaplastycznym lub wielopostaciowym.
Pacjenci z glejakami o niskiej złośliwości mogą przeżyć od momentu diagnozy nawet 5-10 lat. W przypadku glejaków niskozróżnicowanych, w szczególności glejaka wielopostaciowego, rokowanie to jest znacznie gorsze - pacjenci przeżywają zwykle kilkanaście miesięcy, jednak tylko wtedy, gdy udało się wykonać operację. Jeżeli guza nie można było usunąć, średnie przeżycie wynosi jedynie trzy miesiące.
Czytaj także:
Nie potrafisz ustać na jednej nodze przez 20 sekund? To wiadomość od mózgu
