Przypomina zawał, ale nim nie jest. Jak objawia się zapalenie osierdzia?
Osierdzie można nazwać pewnego rodzaju workiem, w którym ukryty jest najważniejszy narząd w organizmie człowieka - serce. Czasem pod wpływem bardzo różnorodnych czynników, dochodzi w jego obrębie do rozwoju stanu zapalnego, nazywanego zapaleniem osierdzia. Większość pacjentów w pełni zdrowieje, a choroba nie pozostawia żadnych trwałych niekorzystnych efektów dla organizmu. Niekiedy dochodzi jednak do rozwoju poważnych powikłań, które mogą być nawet śmiertelne w skutkach. W jaki sposób objawia się zapalenie osierdzia? Jak przebiega jego diagnostyka i leczenie? Wyjaśniamy.
Zapalenie osierdzia najczęściej, bo aż w 85 proc. jest wywołane infekcją wirusową, w tym grypą. Mogą je również wywoływać niektóre bakterie i grzyby. Czasem zapalenie osierdzia jest również powikłaniem innych chorób, m.in. niektórych chorób autoimmunologicznych (np. tocznia rumieniowatego układowego), nowotworów złośliwych czy zawału serca. Dodatkowo mogą je również wywoływać niektóre leki, np. izoniazyd stosowany w gruźlicy czy warfaryna działająca przeciwkrzepliwie. Może być także powikłaniem zabiegów operacyjnych w okolicy klatki piersiowej bądź radioterapii złośliwych guzów znajdujących się blisko serca. Zapalenie osierdzia jest również rzadkim, jednak możliwym efektem ubocznym niektórych szczepionek, w tym przeciwko COVID-19 i szczepionki przeciwko ospie wietrznej.
Zapalenie osierdzia dzieli się w zależności od czasu trwania choroby na ostre, przetrwałe, przewlekłe i nawracające. Objawy zapalenia ostrego rozwijają się szybko, a chory najczęściej w ciągu kilku dni od początku choroby wymaga leczenia w szpitalu. Zapalenie przewlekłe to zapalenie zwykle dające mniej wyraźne objawy, a choroba trwa ponad 3 miesiące. Stanem pośrednim między obydwoma typami zapalenia jest zapalenie przetrwałe, czyli takie, które trwa dłużej niż 4-6 tygodni, jednak krócej niż 3 miesiące. Czasem zapalenie osierdzia mimo odpowiedniego leczenia znów powraca - takie zapalenie nazywa się nawracającym.
Zapalenie osierdzia może się objawiać w bardzo różnorodny sposób. Najczęściej jednak pojawia się ból w klatce piersiowej, który może przypominać ból w przebiegu zawału serca. Różni się jednak tym, że jego intensywność zmienia się w czasie. Nasilenie bólu wzrasta po wzięciu głębokiego wdechu, skręcaniu tułowia i w trakcie leżenia, natomiast łagodzi je pozycja siedząca z tułowiem pochylonym do przodu.
Bólowi w klatce piersiowej może również towarzyszyć duszność, suchy kaszel, stan podgorączkowy lub gorączka, a także bóle mięśni czy stawów. Chory może się skarżyć na uczucie nierównego bicia czy kołatania serca bądź utratę apetytu. Czasem, szczególnie w przewlekłym zapaleniu osierdzia, nie wszystkie objawy są obecne, a te, które już się pojawiły, mogą nie być mocno nasilone. Utrudnia to dodatkowo postawienie właściwej diagnozy.
Zapalenie osierdzia jest poważną chorobą i najczęściej jest leczone w warunkach szpitalnych. W diagnostyce wykorzystuje się wiele badań, zarówno laboratoryjnych, jak i obrazowych. Wykonuje się morfologię, które zwykle pokazuje zwiększenie poziomu białych krwinek, a także oznacza się parametry stanu zapalnego (OB, CRP) oraz poziom troponin sercowych. Konieczne jest również wykonanie badań obrazowych, takich jak EKG, echokardiografia, RTG klatki piersiowej czy tomografia komputerowa. Pozwalają one ocenić stan mięśnia sercowego oraz to, czy w worku osierdziowym nie zgromadził się płyn. W razie potrzeby wykonuje się również nakłucie worka osierdziowego, co pozwala jednocześnie usunąć nagromadzony płyn i ocenić jego skład.
Terapia zapalenia osierdzia w dużej mierze zależy od zdiagnozowanej przyczyny. Najczęściej jednak lekami podawanymi jako pierwsze są niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwgorączkowe, takie jak kwas acetylosalicylowy, diklofenak czy ketoprofen. Do leku przeciwzapalnego dołącza się również kolchicynę. W razie ich nieskuteczności można podać glikokortykosteroidy. Dalsze leczenie dobiera się indywidualnie - jeżeli zapalenie osierdzia ma podłoże bakteryjne, to podaje się antybiotyki, natomiast w przypadku chorób autoimmunologicznych największe znaczenie ma opanowanie choroby początkowej. Niezależnie od przyczyny, w trakcie leczenia ostrego zapalenia osierdzia obowiązuje reżim łóżkowy - pacjent musi ograniczyć swoją aktywność do czasu unormowania się parametrów stanu zapalnego i powrotu zapisu EKG oraz echokardiogramu do normy.
Niestety zapalenie osierdzia wiąże się z ryzykiem rozwoju groźnych, czasem śmiertelnych w skutkach powikłań. Jednym z nich jest tamponada serca. Czasami w przebiegu choroby (głównie w zapaleniu o gwałtownym przebiegu) ilość płynu zgromadzonego wewnątrz worka osierdziowego jest tak duża, że uciska on serce, znacznie utrudniając prawidłowy skurcz i rozkurcz. Jest to niebezpieczny stan, który może prowadzić do wstrząsu i śmierci z powodu zatrzymania krążenia. Innym powikłaniem jest zaciskające zapalenie osierdzia.
CZYTAJ TAKŻE:
Grupa krwi może wpływać na ryzyko chorób
