Pierwsze objawy niedoboru witaminy E łatwo przeoczyć. Potem słabnie wzrok i odporność

Witamina E, zwana również tokoferolem, jest jedną z witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Oznacza to, że po dostaniu się do organizmu może ulegać akumulacji w tkance tłuszczowej, przez co możliwe jest jej przedawkowanie. Do najważniejszych jej funkcji zalicza się działanie antyoksydacyjne, czyli chroniące komórki przed nadmiarem wolnych rodników. Witamina E jest niezwykle istotna dla zachowania prawidłowej funkcji błon komórkowych, m.in. neuronów. Wspiera również funkcjonowanie mięśni, serca czy komórek układu odpornościowego.

Najwięcej witaminy E znajduje się w nierafinowanych olejach (np. oliwie czy oleju słonecznikowym), nasionach (np. słonecznika) i orzechach (np. migdałach, nerkowcu, orzechach laskowych). Jej źródłem są również niektóre warzywa i owoce, np.:

• brokuły,
• kiwi,
• mango,
• szpinak,
• pomidory.

Dobowe zapotrzebowanie na witaminę E zmienia się w zależności od wieku i płci. Wzrasta również u kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią. Dla dorosłych mężczyzn i kobiet zalecane dobowe spożycie wynosi 15 mg. Z kolei w okresie ciąży i karmienia piersią wzrasta do ok. 19 mg. U dzieci i młodzieży, w zależności od wieku, dzienne zapotrzebowanie waha się od 4 do 11 mg. 

Niedobór witaminy E może mieć wiele różnorodnych przyczyn. Wśród nich wymienia się przede wszystkim:

• niewłaściwą dietę, ubogą w składniki odżywcze,
• niedożywienie, anoreksję,
• wrodzone wady metabolizmu,
• poród przedwczesny z wagą noworodka poniżej 1500 g,
• mukowiscydozę,
• operacje usunięcia części jelita, tzw. zespół krótkiego jelita,
• mutacje genetyczne białek transportujących witaminę E.

Niedobór witaminy E może dawać szereg różnorodnych dolegliwości ze strony wielu narządów. Najczęściej w pierwszej kolejności pojawiają się zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego. Przejawiają się one m.in. trudnościami z utrzymaniem równowagi. Niedobór witaminy E wpływa również na krew, serce, wzrok i układ immunologiczny.

Objawy niedoboru ze strony układu nerwowo-mięśniowego

Witamina E pełni ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego i mięśni. Jest niezbędna do prawidłowego rozwoju mózgu w okresie płodowym. Dodatkowo dzięki właściwościom antyoksydacyjnym może zapobiegać degeneracji neuronów. Z tego powodu wśród objawów niedoboru witaminy E na pierwszy plan wysuwają się zaburzenia ze strony układu nerwowego.

Najczęściej przejawiają się one pod postacią ataksji, czyli zaburzenia koordynacji i niezborności ruchów. Jest ona spowodowana obumieraniem obwodowych neuronów czuciowych oraz komórek móżdżku. Częste jest również osłabienie siły mięśniowej i bóle mięśniowe spowodowane miopatią. Wśród innych objawów wymienia się także dysartrię, czyli problemy z wymawianiem słów, osłabienie odruchów ścięgnistych, dodatni objaw Babińskiego oraz zaburzenia czucia głębokiego.

Skutki dla narząd wzroku

Witamina E uczestniczy również w procesach widzenia. W momencie niedoboru tej witaminy dochodzi do uszkodzenia komórek światłoczułych siatkówki i gromadzenia się w nich lipofuscyny. Jest to barwnik, który dodatkowo upośledza ich funkcjonowanie. Z tego powodu pacjenci z niedoborem witaminy E mogą skarżyć się na problemy z widzeniem, niewyraźne widzenie czy ograniczenie pola widzenia (tzw. widzenie tunelowe).

Efekty na odporność

Witamina E, jako antyoksydant, reguluje również pracę układu immunologicznego. Wspiera prawidłowe uwalnianie cytokin prozapalnych i produkcję przeciwciał. Dodatkowo wspomaga różnicowanie się limfocytów i komórek NK. Z tego powodu w przypadku niedoboru witaminy E dochodzi do osłabienia odporności, co może przejawiać się w postaci częstszych infekcji bakteryjnych czy wirusowych. Zaburzenia w obrębie układu immunologicznego mogą skutkować również wydłużonym czasem gojenia się ran.

Ze względu na szerokie znaczenie witaminy E dla organizmu jej niedobór może wywoływać również wiele innych objawów. Zalicza się do nich m.in.:

• anemię hemolityczną (związaną z oksydacyjnym uszkodzeniem krwinek czerwonych),
• demencję i zaburzenia poznawcze,
• uczucie kołatania czy nierównego bicia serca (związane z obecnością arytmii).

W terapii niedoboru witaminy E w pierwszej kolejności należy rozpocząć leczenie wykrytej przyczyny. Dopiero po jej opanowaniu można wdrożyć suplementację witaminy E. Zaleca się również dietę bogatą w produkty będące źródłem tej witaminy, w tym oliwę czy nasiona. W suplementacji niedoboru witaminy E u osób dorosłych stosuje się dawki 15-25 mg na kilogram masy ciała raz na dobę.

Jeżeli jesteś zdrowy i na co dzień stosujesz odpowiednio zbilansowaną dietę, bogatą w składniki odżywcze, witaminy i minerały, to prawdopodobnie dodatkowa suplementacja witaminy E nie będzie ci potrzebna. Powinny natomiast nad nią pomyśleć osoby z grupy ryzyka, m.in. z chorobami utrudniającymi wchłanianie składników odżywczych.

Źródła:

Kemnic T.R., Coleman M., Vitamin E Deficiency, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519051/, 4 lipca 2023 r., dostęp 15 grudnia 2023 r.

Medina J., Gupta V., Vitamin E, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557737/, 8 maja 2023 r., dostęp 15 grudnia 2023 r.

Office of Dietary Supplements - Vitamin E [na:] "Nih.gov", https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminE-HealthProfessional/#h4, 2020 r., dostęp 15 grudnia 2023 r.

CZYTAJ TAKŻE: 

Sięgasz po kolejną kawę? To może być jeden z objawów niedoboru magnezu

Taki wygląd paznokci zdradza niedobory. Może ci brakować żelaza, magnezu lub witamin

Zapomniana witamina B9. Objawy niedoboru to mrowienie skóry i osłabienie funkcji mózgu