W chorobie nowotworowej zmienia się smak. Dwie najczęstsze nieprawidłowości

Badania pokazują, że ogromna część pacjentów po terapii onkologicznej doświadcza zmian w odczuwaniu smaków - najczęściej w postaci nieprzyjemnych zniekształceń smaku (dysgeuzji) lub jego stłumienia (hipogeuzji). Co ciekawe, wielu z nich nie potrafi wskazać, który smak uległ największemu zaburzeniu, ponieważ mózg myli sygnały: to, co słodkie, może wydawać się kwaśne, a to, co gorzkie - nijakie. Co ważne, wspomniane nieprawidłowości nie wynikają wyłącznie z samego nowotworu, choć guzy mogą bezpośrednio uszkadzać kubki smakowe i nerwy. Głównym winowajcą zdaje się być zastosowane leczenie: radioterapia, chemioterapia i zabiegi chirurgiczne. Niszczenie komórek nowotworowych często pociąga za sobą uszkodzenie zdrowych struktur. Dochodzą do tego zmiany w ślinie, suchość jamy ustnej, infekcje grzybicze i stan zapalny błon śluzowych, które dodatkowo nasilają problem.

Zaburzenia smaku to w onkologii zjawisko częstsze, niż mogłoby się wydawać. Analiza ostatniej dekady badań dostarcza niepokojących danych. Okazuje się, że od 17 aż do 86 proc. pacjentów doświadcza zmian w odczuwaniu smaku w trakcie leczenia przeciwnowotworowego. Tak duża rozpiętość wynika z różnorodności terapii, metod oceny oraz indywidualnych reakcji organizmu. Co ciekawe, objawy zwykle pojawiają się kilka dni po podaniu chemioterapii, najczęściej między 5. a 7. dniem, by następnie nieco ustąpić tuż przed kolejną dawką. 

To jednak nie koniec. U części pacjentów zaburzenia smaku utrzymują się długo po zakończeniu leczenia.

Zaburzenia smaku nie pojawiają się u każdego chorego z tą samą intensywnością ani w tym samym czasie. Wśród najczęściej "zdeformowanych" wrażeń smakowych królują smak słony i kwaśny, to właśnie na nie leczenie onkologiczne zdaje się wpływać najbardziej. Prawdopodobieństwo wystąpienia dysgeuzji i zaburzeń węchu (które także mają znaczenie dla percepcji smaku) rośnie m.in. u pacjentów z nowotworami piersi, narządów rodnych oraz jelita grubego. Istotne znaczenie ma również liczba przebytych cykli chemioterapii: im jest ich więcej, tym większe zagrożenie dysgeuzją. Na liście czynników ryzyka znajdują się też: płeć żeńska, obecność przerzutów odległych oraz lokalizacja guza pierwotnego w obrębie głowy i szyi, macicy czy jąder. Ciekawym tropem jest również powiązanie zaburzeń smaku z objawami neuropatii obwodowej - drętwienie czy mrowienie kończyn może iść w parze z zaburzeniami odczuwania smaków, co z kolei może świadczyć o wspólnych mechanizmach uszkodzenia nerwowego.

Dysgeuzja to nie tylko kulinarna niedogodność, ale realne zagrożenie dla zdrowia chorego. Gdy ulubione potrawy zaczynają smakować gorzko, metalicznie lub w ogóle przestają dawać przyjemność, jedzenie przestaje być potrzebą i przyjemnością, a staje się przykrym obowiązkiem. To z kolei prowadzi do awersji pokarmowych, spadku apetytu, a w dalszej perspektywie do niedożywienia, utraty masy ciała i osłabienia organizmu. A niedożywiony pacjent to pacjent, który gorzej znosi terapię, jest bardziej narażony na działania niepożądane leczenia i ma gorsze rokowania. Co więcej, zaburzenia smaku często pozostają niezauważone, zarówno przez pacjentów, którzy nie potrafią ich jasno nazwać, jak i przez personel medyczny, który nie zawsze uwzględnia je w ocenie stanu chorego.

Choć zaburzenia smaku u pacjentów onkologicznych wciąż stanowią niedoszacowany problem, istnieje coraz więcej przesłanek, że można z nimi skutecznie walczyć. W literaturze opisywane są różnorodne formy wsparcia - od suplementacji cynkiem i polaprezynkiem, przez leki przeciwdziałające suchości jamy ustnej, po ćwiczenia usprawniające połykanie czy interwencje dietetyczne. Obiecujące wyniki przynosi także fotobiomodulacja, czyli terapia, która wykorzystuje światło o określonej długości fali, a także stosowanie niektórych witamin. Choć dowody naukowe nie są jeszcze jednoznaczne, kierunek jest jasny: pacjentów z dysgeuzją nie należy pozostawiać samym sobie.

Źródła:

Buttiron Webber T, Briata IM, DeCensi A,. Taste and Smell Disorders in Cancer Treatment: Results from an Integrative Rapid Systematic Review. Int J Mol Sci. 2023.

McLaughlin L. Taste dysfunction in head and neck cancer survivors. Oncol Nurs Forum. 2013 Jan;

Gonella S. Le alterazioni gustative nei pazienti con cancro [Taste disorders in cancer patients]. Assist Inferm Ric. 2013.

Sevryugin, O.; Kasvis, P.; Vigano, M.; Vigano, A. Taste and smell disturbances in cancer patients: A scoping review of available treatments. Support Care Cancer. 2021.

CZYTAJ TAKŻE:

Taka dzienna dawka może chronić przed rakiem jelita. Znaleziono związek

Ich życie toczy się wokół jedzenia. Szczególnie narażeni m.in. perfekcjoniści

Warto dodać do porannej szklanki wody. Pobudzi metabolizm, ustabilizuje cukier i apetyt