Kiedy wynik morfologii oznacza kłopoty? Badanie wykrywa infekcje, niedobór, a nawet raka

Badanie morfologii krwi może być pomocne w rozpoznawaniu i leczeniu infekcji o niepewnej bądź niejasnej przyczynie. Zazwyczaj, gdy objawy wyraźnie sugerują chorobę bakteryjną (np. anginę) lub wirusową (np. typowe przeziębienie), morfologia krwi nie jest potrzebna do postawienia diagnozy. Badanie to może być jednak przydatne, gdy objawy nie wskazują jasno na daną przyczynę, bądź pierwotnie wdrożone leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów. 

W przypadku infekcji w morfologii krwi obserwuje się zazwyczaj wzrost poziomu krwinek białych - leukocytów. Jeżeli wśród nich przeważają neutrofile, można podejrzewać etiologię bakteryjną, jeśli natomiast najwięcej jest limfocytów, to bardziej prawdopodobne jest zakażenie wirusowe. Przy dominacji eozynofili najprawdopodobniej doszło do infekcji pasożytniczej.

Przy pomocy morfologii można również wysnuć podejrzenie niedoboru żelaza w organizmie. W tym badaniu może o nim świadczyć m.in. obniżenie poziomu hemoglobiny oraz spadek parametru MCV, czyli objętości krwinki czerwonej. Jest to tzw. niedokrwistość z niedoboru żelaza. Przy takich zmianach w morfologii warto dodatkowo oznaczyć poziom żelaza we krwi i stężenie ferrytyny.

Niedobór witaminy B12 również może dawać o sobie znać w wynikach morfologii krwi. Podobnie jak w przypadku niedoboru żelaza w morfologii obecna będzie niedokrwistość (obniżenie poziomu hemoglobiny), jednak parametr MCV będzie podwyższony. Taki sam obraz występuje w przypadku niedoboru kwasu foliowego - jest to tzw. niedokrwistość megaloblastyczna. Warto uzupełnić diagnostykę o dodatkowe badania, m.in. poziom żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego czy ferrytyny.

Małopłytkowość nie jest co prawda chorobą, a objawem chorobowym, który może mieć wiele różnorodnych przyczyn. Jest to stan, w którym liczba płytek krwi spada poniżej 150 tys./ul. Wśród jej przyczyn wymienia się m.in.:

• małopłytkowość autoimmunologiczną,
• choroby wątroby i nerek,
• niektóre choroby genetyczne,
• układowe choroby tkanki łącznej (np. toczeń rumieniowaty układowy, reumatoidalne zapalenie stawów),
• choroby szpiku, np. ostre białaczki, aplazja szpiku,
• niektóre leki (np. cytostatyki stosowane w leczeniu nowotworów),
• infekcje wirusowe (np. infekcja HIV).

Obniżony poziom płytek krwi może sprzyjać przedłużonym krwawieniom. Z tego powodu zawsze wymaga dogłębnej diagnostyki i ustalenia przyczyny.

Nadpłytkowość to stan, w którym liczba płytek krwi wzrasta powyżej 450 tys./ul. Podobnie jak w przypadku małopłytkowości nie jest ona sama w sobie chorobą, a objawem różnych zaburzeń. Jej przyczyną mogą być m.in.:

• infekcje wirusowe i bakteryjne,
• białaczki i chłoniaki,
• nadpłytkowość samoistna, czerwienica prawdziwa i inne choroby mieloproliferacyjne,
• nowotwory złośliwe (np. nowotwór jelita grubego, żołądka),
• niedobór żelaza,
• usunięcie śledziony.

Nadpłytkowość w każdym przypadku wymaga poszerzenia diagnostyki o badania, które pozwolą wyjaśnić jej przyczynę. Stan ten zwiększa bowiem ryzyko rozwoju choroby zakrzepowo-zatorowej i jej powikłań, m.in. zatorowości płucnej.

Zmiany w morfologii krwi mogą dawać również niektóre choroby krwi o podłożu genetycznym. Wśród najczęściej występujących wymienia się:

• talasemię, zwaną również anemią tarczowatokrwinkową, spowodowaną zaburzeniem syntezy łańcuchów hemoglobiny. W efekcie dochodzi do rozwoju niedokrwistości mikrocytarnej;
• sferocytozę spowodowaną mutacją genu kodującego białko nadające kształt erytrocytom, przez co krwinki mają kształt okrągły i łatwo ulegają uszkodzeniu;
• anemię sierpowatą (niedokrwistość sierpowatokrwinkową) spowodowaną nieprawidłową budową hemoglobiny.

Nowotwory krwi mogą dawać różnorodne nieprawidłowości w wynikach morfologii. Niektóre z nich, np. ostre białaczki, mogą być przyczyną znacznego, nawet kilkunastokrotnego wzrostu poziomu krwinek białych. Choroby mieloproliferacyjne mogą również wywoływać wzrost stężenia krwinek czerwonych (np. czerwienica prawdziwa) bądź płytek krwi. W przebiegu nowotworów szpiku i krwi często dochodzi do sytuacji, w której, obok wzrostu poziomu jednego typu krwinek, dochodzi do obniżenia pozostałych. Przykładowo, białaczce szpikowej może towarzyszyć niedokrwistość i małopłytkowość.

Zmiany w morfologii mogą być widoczne również w przebiegu przewlekłych chorób tkanki łącznej. Najczęściej występują one u pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym, jednak mogą się pojawić także u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, zespół Sjogrena czy twardzinę układową. Typowa jest małopłytkowość, niedokrwistość i leukopenia, związane z zaburzeniami funkcjonowania szpiku kostnego.

Źródło:

A. Szczeklik, P. Gajewski. Interna Szczeklika 2023.

CZYTAJ TAKŻE: 

Morfologia a morfologia z rozmazem. Czym różnią się te badania?

Czy można jeść przed morfologią? Na te badania nie trzeba iść na czczo

Hormon, który wiele powie o zdrowiu. Beta-hCG wykrywa nie tylko ciążę, ale też raka