Nie tylko choroby zatok. Tak może objawiać się alzheimer, parkinson czy stwardnienie rozsiane

Odbieranie bodźców węchowych rozpoczyna się w jamie nosowej, gdzie znajduje się opuszka węchowa z receptorami. Są one pobudzane przez związki chemiczne stale obecne wokół nas. Informacje z receptorów są dalej przesyłane przy pomocy komórek nerwowych do obszaru mózgu odpowiedzialnego za odbieranie i przetwarzanie bodźców węchowych.

Wśród zaburzeń węchu wyróżnia się kilka ich typów. Są to:

• hiposmia - osłabienie węchu, znajome zapachy osoba z hiposmią odczuwa z mniejszą intensywnością;
• anosmia - całkowita utrata węchu, gdy osoba nie jest w stanie odebrać jakichkolwiek bodźców zapachowych;
• hiperosmia - nadmierna wrażliwość na bodźce węchowe, gdy łagodny dla otoczenia zapach dla chorego jest bardzo silny;
• parosmia - odczuwanie danego zapachu w zupełnie inny sposób, np. zapachu kwiatów jako swędu spalenizny;
• pseudoosmia - złudzenia węchowe;
• fantosmia - halucynacje węchowe;
• kakosmia - spontaniczne odczuwanie nieprzyjemnych zapachów, które mają swoje źródło bądź nie, np. nagle pojawiający się zapach śmieci lub odchodów.

Wraz z wiekiem sprawność węchu zmniejsza się. Szacuje się, że ok. 25 proc. osób po 50. roku życia doświadcza osłabienia węchu bądź całkowitej jego utraty. Takie problemy z węchem mogą być też pierwszymi objawami chorób neurodegeneracyjnych, w tym choroby Parkinsona, choroby Alzheimera czy choroby Huntingtona. Osłabienie węchu może poprzedzać pojawienie się innych objawów choroby nawet o kilka lat.

Problemy z węchem mogą być również efektem wieloletniego palenia papierosów. Badania wykazały, że osoby palące przez wiele lat mają o 59 proc. zwiększone ryzyko osłabienia węchu bądź całkowitego jego zaniku w porównaniu do osób, które nigdy nie paliły. Ryzyko to wzrasta, jednak nieznacznie (o ok. 5 proc.), również u nowych palaczy.

Co gorsza, po zaprzestaniu palenia niestety nie ma gwarancji, że węch powróci. Niekiedy dysfunkcja węchu u palaczy jest całkowicie odwracalna, natomiast zdarza się, że utrzymuje się nawet po 15 latach od rzucenia palenia. Warto więc jak najszybciej pożegnać się z nałogiem, a najlepiej w ogóle nie zaczynać palić.

Choroby zatok bardzo często prowadzą do problemów z węchem. Przewlekłe zapalenie zatok, którego skutkiem jest obrzęk błony śluzowej zatok przynosowych i nosa, może prowadzić do osłabienia węchu bądź całkowitej jego utraty. Do problemów z węchem przyczynić się mogą również m.in. polipy w jamie nosowej.

Choroby jamy ustnej mogą wpływać na odbieranie bodźców węchowych. Dzieje się tak, ponieważ jama nosowa i jama ustna są ze sobą połączone. Wiele chorób zębów i dziąseł przebiega z przykrym oddechem, który może być odczuwany również w jamie nosowej. W ten sposób pacjenci mogą inaczej odbierać znajome zapachy. Zmieniony może być również smak, co może wpływać na chęć przyjmowania pokarmu. 

Do najczęstszych chorób jamy ustnej, które mogą przyczyniać się do zaburzeń węchu, zalicza się:

• próchnicę zębów,
• zapalenie miazgi zęba,
• zgorzel zęba,
• ropień zęba,
• paradontozę, czyli zapalenie tkanek okołozębowych, w tym dziąseł,
• zapalenie migdałków podniebiennych (angina),
• owrzodzenia jamy ustnej,
• raka jamy ustnej.

Zaburzenie węchu może być również jednym z objawów chorób układu nerwowego. Wynikają one wtedy z uszkodzenia neuronów transportujących bodźce zmysłowe z opuszki węchowej do ośrodka korowego lub zniszczenia bądź uszkodzenia samego ośrodka w korze, odpowiedzialnego za odbieranie i przetwarzanie bodźców węchowych.

Wśród chorób układu nerwowego, które mogą wpływać na zmysł węchu, wymienia się m.in.:

• stwardnienie rozsiane (SM),
• chorobę Alzheimera,
• chorobę Parkinsona,
• chorobę Huntingtona,
• demencję,
• udary mózgu,
• krwotoki do mózgu,
• guzy mózgu,
• padaczkę skroniową.

Urazy głowy są jedną z najczęstszych przyczyn problemów z węchem. Mogą wynikać m.in. z uszkodzenia obszaru kory mózgu odpowiedzialnego za odbieranie bodźców węchowych (jak może mieć to miejsce np. w złamaniach kości czaszki), uszkodzenia opuszki węchowej w jamie nosowej bądź nerwu węchowego. Szacuje się, że ok. 5 proc. pacjentów, którzy doznali urazu w tej okolicy, ma trwałe problemy z węchem. Wśród urazów o największym ryzyku osłabienia bądź utraty węchu wymienia się:

• złamania nosa,
• krwiak śluzówki nosa i zatok przynosowych,
• złamania kości twarzoczaszki,
• złamania kości czaszki,
• krwiak nadtwardówkowy. 

Źródła:

1. Sienkiewicz-Jarosz, Halina. "Zmysł węchu-fizjologia i patologia." Neurologia po Dyplomie 7.4 (2012): 6-10.
2. Karl-Bernd Hüttenbrink, Hummel T., Berg D., i in., Olfactory Dysfunction, "Deutsches Arzteblatt International" (2013), DOI: https://doi.org/10.3238/arztebl.2013.0001, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3561743/.
3. Raviv J., Kern R.C., Chronic sinusitis and olfactory dysfunction, "Otolaryngologic Clinics of North America" t. 37 nr 6 (2004), DOI: https://doi.org/10.1016/j.otc.2004.06.003, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15563907/.

CZYTAJ TAKŻE: 

Czego "nie lubią" zatoki? Oto co najbardziej im szkodzi

Inhalacje i nebulizacje w leczeniu infekcji. Co wybrać?

Zagrzybione zatoki dają mylące sygnały. Diagnoza umyka nawet lekarzom