Limfocyty B chronią przed infekcjami, ale wywołują też choroby. Na liście m.in. nowotwory

Powstawanie limfocytów B rozpoczyna się już w życiu płodowym, podczas kształtowania się układu odpornościowego. W organizmie płodu proces ten zachodzi początkowo w pęcherzyku żółtkowym, a następnie w wątrobie. Po porodzie funkcję produkcji i dojrzewania limfocytów B przejmuje szpik kostny.

Procesy w szpiku kostnym

Szpik kostny stanowi miejsce powstawania większości krwinek białych, w tym limfocytów B. Zanim jednak osiągną dojrzałość, przechodzą szereg przemian. "Rodzicem" każdego limfocytu B jest hematopoetyczna komórka macierzysta, która następnie przekształca się w komórkę progenitorową wszystkich limfocytów. Następnie, w wyniku zmian w ekspresji genów, na powierzchni komórki pojawiają się białka charakterystyczne dla limfocytów B. Będą one w przyszłości ich "znakiem rozpoznawczym", dzięki któremu inne komórki układu odpornościowego bez problemu je rozpoznają.

Selekcja limfocytów B

W szpiku kostnym zachodzi również proces selekcji limfocytów. W prawidłowych warunkach do krwi przedostają się wyłącznie te komórki, które mają na swojej powierzchni odpowiednie białka (antygeny), świadczące o ich odpowiedniej dojrzałości. Inne skazywane są na pewnego rodzaju "banicję" - nie otrzymują one odpowiednich sygnałów wewnątrzkomórkowych i obumierają.

Aktywacja limfocytów B

Aktywacja limfocytów B jest procesem, w trakcie którego nabierają one zdolności do produkcji przeciwciał. Zachodzi on w śledzionie bądź węzłach chłonnych. Limfocyty B mogą nabyć zdolność produkcji przeciwciał m.in. po prezentacji obcego antygenu (najczęściej białka bakterii lub innych patogenów) przez limfocyty pomocnicze. Zamieniają się wtedy w komórki plazmatyczne produkujące olbrzymie ilości specyficznych dla danego patogenu przeciwciał.

Komórki pamięci

Część limfocytów B, które zakończyły walkę z patogenem, pozostaje w organizmie pod postacią komórek pamięci. W razie kolejnego zakażenia mogą one rozpocząć wytwarzanie przeciwciał bez konieczności wieloetapowej aktywacji. Zjawisko to jest również wykorzystywane przy planowaniu programów szczepień i terminów dawek przypominających.    

Limfocyty B mają na swojej powierzchni specjalne białka, które nie występują na powierzchni innych komórek. Są to przede wszystkim antygeny CD19, CD20 i CD22.

W organizmie dorosłej osoby limfocyty stanowią 20-40 proc. krwinek białych, a w litrze krwi jest ich od 0,8 do 4 miliardów. Obecnie w standardowym badaniu morfologii krwi nie oznacza się osobno podtypów limfocytów. Jest to możliwe wyłącznie przy pomocy badania cytometrii przepływowej, która jest kosztowna. Z tego powodu oznaczanie poziomu poszczególnych rodzajów komórek wykonuje się wyłącznie w momencie silnego podejrzenia np. białaczek lub chłoniaków. Dla limfocytów B nie da się podać jednoznacznych i uniwersalnych norm, ponieważ wynikiem cytometrii jest diagram, nie wartości liczbowe.

O ile w prawidłowych warunkach limfocyty B, dzięki wytwarzaniu przeciwciał, bronią nas przed patogenami, to czasem mogą przyczyniać się do rozwoju chorób. Wśród nich wyróżnia się przede wszystkim choroby autoimmunologiczne, w których dochodzi do syntezy przeciwciał skierowanych przeciwko białkom własnego organizmu. Są one produkowane właśnie przez limfocyty B w wyniku ich nieprawidłowej aktywacji. Komórki te, podobnie jak wszystkie inne komórki organizmu, mogą ulegać mutacjom, również nowotworowym. Wtedy dochodzi do rozwoju złośliwych nowotworów - białaczek i chłoniaków.  

Limfocyty B, obok wielu innych czynników, są odpowiedzialne za rozwój chorób autoimmunologicznych. Wśród nich wyróżnia się m.in.:

• stwardnienie rozsiane (SM),
• reumatoidalne zapalenie stawów (RZS),
• toczeń rumieniowaty układowy,
• twardzinę układową,
• zespół Sjogrena.

Wytwarzając przeciwciała przeciwko składnikom organizmu, limfocyty B doprowadzają do niszczenia tkanek oraz upośledzenia funkcji narządów. Istotną rolę pełnią również uwalniane przez nie cytokiny prozapalne (interleukina 6, czynnik martwicy nowotworów, interferon), które dodatkowo nasilają toczący się w organizmie stan zapalny. 

Limfocyty B mogą również wywoływać nowotwory krwi - białaczki i chłoniaki. Wśród nich wymienia się:

• ostre białaczki limfoblastyczne,
• chłoniaka limfoblastycznego B-komórkowego,
• przewlekłą białaczkę limfocytową,
• białaczkę włochatokomórkową,
• chłoniaki strefy brzeżnej,
• chłoniaka grudkowego,
• chłoniaka z komórek płaszcza,
• chłoniaka rozlanego z dużych komórek B,
• chłoniaka Burkitta.

Źródła:

J. Gołąb, M. Jakóbisiak. Immunologia. Wydawnictwo Naukowe PWN, wydanie 7, 2017.

B-cell mediated disease | British Society for Immunology [na:] "Immunology.org", https://www.immunology.org/public-information/bitesized-immunology/immune-dysfunction/b-cell-mediated-disease, 2021 r., dostęp 2 listopada 2023 r.

A. Szczeklik, P. Gajewski. Interna Szczeklika 2023. Medycyna Praktyczna 2023 Kraków.

CZYTAJ TAKŻE:

Ważny wskaźnik w morfologii. Niski poziom neurofilów to sygnał alarmowy

Tym grożą nieleczone infekcje. Powikłania dotyczą serca, płuc, uszu lub zatok

Lider wśród domowych sposobów na odporność. Wzmacnia organizm i zwalcza infekcje