Objawy łatwo pomylić z niedoborem magnezu. Hipokalcemia zwiększa ryzyko chorób

Wapń to główny składnik mineralny w organizmie człowieka. Jest podstawowym materiałem budulcowym kości i zębów (organizm dorosłego człowieka zawiera ok. 1 kg wapnia i z tej ilości aż 99 proc. jest zmagazynowane w tkance kostnej). 

Warto jednak pamiętać, że wapń odpowiada nie tylko za prawidłowe funkcjonowanie układu kostnego, ale spełnia o wiele więcej ważnych funkcji w organizmie. Jony wapniowe są niezbędne w takich procesach jak przewodnictwo synaptyczne i nerwowo-mięśniowe, skurcz włókien mięśniowych, krzepnięcie krwi czy wydzielanie hormonów. Wapń jest potrzebny do prawidłowej pracy serca i układu naczyniowego. Zmniejsza przepuszczalność błon komórkowych i ma znaczenie w obniżaniu ciśnienia krwi. Jego odpowiednia zawartość w codziennej diecie zmniejsza ryzyko występowania zawału mięśnia sercowego i udaru mózgu.

Wapń dostarczamy do organizmu, spożywając m.in. nabiał, niektóre warzywa a nawet wody mineralne. Jego właściwa podaż stanowi podstawowy element profilaktyki i leczenia osteoporozy.

Do prawidłowego wchłaniania i wykorzystania wapnia przez organizm niezbędna jest odpowiednia ilość witaminy D, a niestety - niedobór witaminy D dotyczy znacznej części społeczeństwa). Istotny dla zachowania prawidłowej gospodarki wapniowej w organizmie jest również odpowiedni stosunek wapnia do fosforu w diecie.

Zbyt mała podaż wapnia w diecie nie jest oczywiście jedyną możliwą przyczyną niedoboru wapnia. Może on być również spowodowany niedoborem parathormonu (hormonu wydzielanego przez przytarczyce, który uczestniczy w regulacji i utrzymaniu stałego stężenia wapnia we krwi) - np. w wyniku chirurgicznego usunięcia przytarczyc czy niektórych chorób autoimmunologicznych. Do najczęstszych przyczyn hipokalcemii (czyli właśnie niedoboru wapnia) należy również upośledzone wchłanianie wapnia w wyniku zespołu złego wchłaniania lub niedoboru witaminy D bądź jej aktywnych metabolitów. Inną przyczyną niedoborów tego pierwiastka w organizmie jest zbyt duże wydalanie wapnia z moczem.

Inne możliwe przyczyny tego stanu to m.in. zasadowica oddechowa, a także niektóre choroby: ostre zapalenie trzustki czy wrodzona niewydolność przytarczyc.

Zapotrzebowanie na wapń zwiększa się w okresie szybkiego wzrostu i dojrzewania, w okresie ciąży i laktacji, u kobiet po menopauzie, a także u osób w wieku podeszłym.

Konsekwencją przewlekłych niedoborów wapnia u najmłodszych jest przede wszystkim krzywica, natomiast u dorosłych osteomalacja oraz zwiększone ryzyko osteoporozy.

W 2015 roku szacowano, że 3,5 mld ludzi na całym świecie jest zagrożonych niedoborem wapnia z powodu niskiego spożycia, z kolei badania Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie  wskazują, że niedobór wapnia może występować nawet u 80 proc. dzieci w Polsce.

Hipokalcemia przejściowa, czyli stan, gdy nie dochodzi do zmniejszenia stężenia wapnia zjonizowanego, może przebiegać bezobjawowo.

Ostro rozwijająca się hipokalcemia objawia się tężyczką jawną (m.in. symetryczne drętwienie skóry dystalnych części kończyn górnych i dolnych, drętwienie skóry wokół ust, języka, dłoni i stóp, czasami przedramion i podudzi, uczucie braku czucia w dłoniach, skurcze mięśni dłoni i stóp, uczucie ściskania w klatce piersiowej, hiperwentylacja, zaburzenia rytmu serca), tężyczką utajoną (osłabiona koncentracja, zaburzenia pamięci, rozdrażnienie, bezsenność, kołatania serca, bóle w klatce piersiowej, duszność, ból brzucha, drżenie powiek), a także równoważnikami tężyczki (skurcz powiek, światłowstręt, chrypka, skurcz oskrzeli, ból brzucha, migrena). Inne objawy to zmiany psychiczne: nerwowość, depresja, psychozy, a także objawy kardiologiczne, w tym zaburzenia rytmu serca.

Przewlekle utrzymująca się hipokalcemia prowadzi m.in. do zmian skórnych (zmiany wypryskowe, twardzinowe, skóra sucha, łuszcząca się, poza tym łamliwość włosów i paznokci), zaburzeń rozwoju zębów, zaćmy, zaburzeń w obrębie kości czy zmian neurologicznych.

Oprócz powyższych dolegliwości, jakie pojawiają się w przypadku niedoboru wapnia, można wskazać wiele innych, które pacjentom zwykle nie kojarzą się z problemem hipokalcemii. Wymienimy poniżej pięć takich.

Zaburzenia połykania

Zmiany w funkcjonowaniu mięśni gładkich przy niskim stężeniu wapnia w surowicy mogą powodować dysfagię, czyli zaburzenia połykania. Najczęściej występujące objawy dysfagii obejmują: trudności z rozpoczęciem połykania pokarmów stałych i napojów, trudności np. przy formowaniu kęsa pokarmowego, ból podczas połykania, uczucie zalegania pokarmu w gardle lub przełyku, a także kaszel podczas jedzenia.

Ekstremalne zmęczenie

Niski poziom wapnia może powodować skrajne zmęczenie, które wiąże się z brakiem energii i ogólnym uczuciem ospałości. Może również prowadzić do bezsenności. Zmęczenie związane z niedoborem wapnia może też obejmować zawroty głowy i mgłę mózgową charakteryzującą się trudnościami ze skupieniem uwagi, problemami z pamięcią krótkotrwałą, oszołomieniem czy zaburzeniami orientacji. W przypadku hipokalcemii zmęczenie jest wynikiem niedożywienia komórek.

Zaostrzenie objawów PMS

Różne badania sugerują, że niedobór wapnia w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego (to ostatni etap cyklu miesiączkowego, który pojawia się tuż po owulacji oraz tuż przed menstruacją) może powodować lub zaostrzać objawy PMS, czyli zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Podobnie jak niski poziom witaminy D. Chodzi m.in. o takie objawy jak zaburzenia nastroju czy niepokój. Przyjmowanie suplementów wapnia i witaminy D lub stosowanie diety bogatej w te dwie substancje może przywrócić właściwy poziom w surowicy i wyeliminować lub zmniejszyć objawy PMS - wskazują badacze.

Swędzenie

Niedobór wapnia to także, jak wspomnieliśmy, zmiany dotyczące skóry. Długotrwała, wieloletnia hipokalcemia prowadzi do zmian skórnych w postaci skóry suchej, łuszczącej się i zmian jak w łuszczycy. Mogą one powodować swędzenie. Mniej znaną rolą wapnia jest bowiem regulacja wielu funkcji skóry. Jego zadaniem jest m.in. stymulacja procesów regeneracji skóry, dzięki której jej bariera ochronna jest mocniejsza.

Łysienie

Wypadanie włosów może być oznaką, że wapń jest pobierany z rezerw organizmu w celu utrzymania jego prawidłowego poziomu we krwi. Jeśli problem nie zostanie odpowiednio wcześnie zdiagnozowany, może doprowadzić do łysienia. Włosy są szorstkie, sztywne? To także mogą być sygnały niedoboru wapnia.

Źródła:

Gospodarka wapniowa - rola wapnia w organizmie ludzkim, Witold Kołłątaj, Leszek Szewczyk, Endokrynologia Pediatryczna, Vol. 5/2006 Nr 1 (14).

Hipokalcemia w praktyce klinicznej - przyczyny, objawy i leczenie, Wioletta Jakubas-Kwiatkowska, Anna Błachowicz, Edward Franek, Choroby Serca i Naczyń 2005, tom 2, nr 4, 232-237.

https://health.clevelandclinic.org/are-there-any-telltale-signs-that-youre-not-getting-enough-calcium.

CZYTAJ TAKŻE: 

Polacy błędnie przyjmują wapń. Zobacz, na co nie pomoże i kiedy go brać?

Osłabienie i drętwienia to początek objawów. Niedobór potasu grozi nawet śmiercią

Źródła witaminy D - gdzie ją znaleźć?