Zgrany kwartet witamin. Tak działają witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

Witaminy muszą być dostarczane w diecie, ponieważ organizm nie jest w stanie sam ich wyprodukować lub wytwarza je w niewystarczającej ilości. Niedobory negatywnie odbijają się na zdrowiu, dlatego warto im zapobiegać. Co prawda łatwiej o niewystarczającą ilość związków rozpuszczalnych w wodzie niż tych rozpuszczalnych w tłuszczach, jednak nie oznacza to, że niedobory witamin A, D, E i K nie występują. Żeby do nich nie dopuścić, niektórzy decydują się na suplementację, zwłaszcza że producenci zapewniają, że ADEK, podawane razem, wykazują bardziej efektywne działanie. Wyjaśniamy, czy warto stosować produkty zawierające witaminy rozpuszczalne w tłuszczach.

Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach - co to za witaminy?

Mimo że witaminy występują w organizmie w niewielkiej ilości, są niezbędne do prawidłowego zachodzenia procesów metabolicznych i funkcjonowania organizmu. Witaminy A, D, E i K należą do rozpuszczalnych w tłuszczach, co oznacza, że nie są tracone wraz z wodą zawartą w pocie lub moczu i łatwo kumulują się w organizmie - zwykle w wątrobie i tkance tłuszczowej. Dzięki temu, z jednej strony trudniej doprowadzić do niedoborów, a z drugiej łatwiej przesadzić z ich suplementacją.

Witamina A - wspiera wzrok, odporność i potencję

Witamina A właściwie nie jest jedną substancją. Pod tą nazwą kryje się kilka związków zaliczanych do karotenoidów, z których najważniejszy to retinol. Rola witaminy A w organizmie jest stosunkowo dobrze poznana, wśród jej najważniejszych funkcji wymienia się:

Reklama
  • umożliwienie widzenia po zmroku;
  • udział w licznych reakcjach immunologicznych;
  • przyczynianie się do utrzymania prawidłowego metabolizmu żelaza;
  • budowanie czerwonych krwinek;
  • utrzymanie potencji u mężczyzn;
  • podtrzymywanie struktury błon komórkowych;
  • pomoc w zachowaniu zdrowia skóry.

Witaminę A znajdziemy m.in. w marchwi, wątróbce, szpinaku, jarmużu i nabiale. Uważa się, że jej niedobory występują relatywnie rzadko. Stanami, które do nich predysponują, są: starszy wiek, alkoholizm, palenie papierosów i ciąża. Charakterystycznymi objawami niedostatecznej ilości witaminy A w organizmie są: pogorszenie się kondycji skóry - jej wysychanie i pojawianie się wykwitów, osłabione widzenie w ciemności, wypadanie włosów, wysychanie oczu i zahamowanie wzrostu.

Witamina D - ważna nie tylko dla kości

Witaminę D kojarzymy przede wszystkim z utrzymaniem gospodarki wapniowej, a co za tym idzie - ze zwiększeniem stopnia mineralizacji kości i zmniejszeniem ryzyka wystąpienia osteoporozy. Poza tym ma również inne role, z których najważniejsze to:

  • udział we wzroście i remodelingu kości;
  • działanie przeciwzapalne;
  • utrzymanie zdrowych zębów;
  • zmniejszanie częstotliwości występowania chorób autoimmunologicznych;
  • wsparcie pracy mięśni szkieletowych.

Za główne źródła witaminy D uchodzą: jaja, masło, sery, mleko oraz ryby morskie. W Europie niedobory witaminy D występują bardzo często i są przyczyną krzywicy lub osteomalacji. Źródła naukowe donoszą, że długotrwały niedobór witaminy D może przyczyniać się do rozwoju zespołu metabolicznego, którego komponentami są: otyłość, nadciśnienie tętnicze oraz cukrzyca. Zbyt mała ilość tej witaminy jest również stwierdzania u chorych na nowotwory - dlatego podejrzewa się, że działa antykancerogennie.

Witamina E - jeden z najsilniejszych antyoksydantów

Witamina E uchodzi za jeden z najsilniejszych antyoksydantów, czyli związków hamujących utlenianie. Ma to znaczenie zwłaszcza w kontekście tłuszczów znajdujących się w błonach komórkowych i we krwi. Dzięki swojej aktywności związek obniża stężenie LDL, czyli tzw. "złego" cholesterolu, co przekłada się na zmniejszenie ryzyka rozwoju miażdżycy. Dodatkowo witamina E:   

  • wspomaga prawidłowe działanie układu rozrodczego;
  • zapobiega występowaniu zmian skórnych;
  • redukuje szansę na wystąpienie zmian nowotworowych (zwłaszcza w połączeniu z witaminą A i C).

Naturalnym źródłem tego związku są głównie oleje roślinne: słonecznikowy, rzepakowy, kukurydziany. Nie brakuje jej także w: migdałach, orzechach, ziarnach zbóż oraz sałacie i szpinaku. Niedoborom witaminy E sprzyja zażywanie tabletek antykoncepcyjnych, hormonów tarczycy, leków przeczyszczających, związków żelaza, a także palenie papierosów. Chociaż witamina E jest odporna na działanie wysokich temperatur, to ulega zniszczeniu podczas mrożenia i ekspozycji na słońce oraz tlen, dlatego produkty, które mają ją w swoim składzie, warto przechowywać w ciemnym miejscu. Braki witaminy E w organizmie można podejrzewać u osób skarżących się na: zmęczenie, zwiększoną podatność na infekcje, problemy z płodnością i osłabienie koncentracji.

Witamina K - kluczowa dla krzepnięcia

Witamina K:

  • uczestniczy w syntezie protrombiny potrzebnej w procesie krzepnięcia;
  • wspomaga metabolizm układu kostnego;
  • przeciwdziała chorobom układu krążenia;
  • zmniejsza powikłania: hemofilii, degradacji komórek nerwowych i osteoporozy.

Witamina K w największej ilości znajduje się w: brukselce, sałacie, szpinaku, kapuście i kalafiorze. Jej niedobór wiąże się przede wszystkim z problemami w gojeniu się ran, trudnościami z mineralizacją kości i biegunkami.

Czy warto suplementować ADEK?

Niedobory witamin wiążą się z licznymi powikłaniami. Pacjenci często zgłaszają się do lekarza z niespecyficznymi objawami takimi jak: martwica rogówki (niedobór witaminy A), demineralizacja kości i zaburzenia wzrastania (deficyt witaminy D), przedwczesne starzenie się skóry (niedobór witaminy E), zaburzenia pracy jelit i wydłużone krzepnięcie (niedobór witaminy K), a także problemami ze strony układu oddechowego i moczowego, komplikacjami neurologicznymi i zanikami mięśni. Jeśli po dokładnej diagnostyce okaże się, że są one wynikiem niedostatecznej ilości witamin w organizmie, czego nie można skorygować zmianą diety, warto rozważyć suplementację ADEK. Pamiętaj, żeby nie robić tego na własną rękę. Skorzystaj z pomocy lekarza lub dietetyka, którzy pomogą ci wybrać bezpieczny produkt o potwierdzonej jakości i powiedzą, jak stosować dany specyfik. Przedawkowanie ADEK prowadzi do hiperwitaminozy, która manifestuje się: bólem głowy, utratą apetytu, zmianami dermatologicznymi, nudnościami i osłabieniem.

Źródła:

Stevens SL. Fat-Soluble Vitamins. Nurs Clin North Am. 2021 Mar; https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33549284/.

Sizar O, Khare S, Goyal A, Givler A. Vitamin D Deficiency. 2023 Jul 17. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30335299/.

J. Czech-Kowalska, Suplementacja witaminą D u dzieci - wskazówki praktyczne, Forum Pediatrii Praktycznej,  https://forumpediatrii.pl/artykul/suplementacja-witamina-d-u-dzieci-wskazowki-praktyczne.

Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, red. H. Szajewska, A. Horvath, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.

CZYTAJ TAKŻE: 

Tak też objawia się niedobór witaminy D. Nieoczywiste symptomy

Najlepsze źródła witaminy E. Utrzymasz w ryzach cholesterol, ochronisz skórę przed starzeniem

Nadmiar witaminy A uszkadza organizm. Cierpią kości, śledziona i skóra

INTERIA.PL

W serwisie zdrowie.interia.pl dokładamy wszelkich starań, by przekazywać wyłącznie sprawdzone, rzetelne informacje o objawach i profilaktyce chorób, bo wierzymy, że świadomość i wiedza w tym zakresie pomogą dłużej utrzymać dobre zdrowie.
Niniejszy artykuł nie jest jednak poradą lekarską i nie może zastąpić diagnostyki i konsultacji z lekarzem lub specjalistą.

Dowiedz się więcej na temat: witaminy | suplementy | witamina a | witamina d | witamina E | witamina K
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Strona główna INTERIA.PL