Dlaczego niektórzy chodzą we śnie? Czynników ryzyka jest wiele
Osoby lunatykujące wykazują dużą aktywność. Z powodzeniem przemieszczają się po domu, a w niektórych przypadkach wykonywać mogą nawet konkretne czynności, np. sprzątanie. Cały proces przebiega tak sprawnie, że obserwatorowi wydawać się może, że dana osoba wcale nie śpi. Niestety, w niektórych przypadkach lunatykowanie może mieć bardzo poważne konsekwencje.
Lunatykowanie (inaczej somnambulizm lub sennowłóctwo) to problem, który dotyczyć może 3-4 proc. dorosłej populacji. Zjawisko znacznie powszechniejsze jest u maluchów. Szacuje się, że lunatykowanie może występować nawet u 30 proc. dzieci pomiędzy 4. a 10. rokiem życia.
Sennowłóctwo zaliczane jest do zaburzeń snu. Nie jest nowym zjawiskiem. W dawnych kulturach łączono je z działaniem sił nadprzyrodzonych. W XIX wieku problem ten zainteresował niemieckiego naukowca Karla Ludwiga von Reichenbacha. Później lunatykowaniem zajmowali się znani lekarze i psycholodzy, m.in. Zygmunt Freud.
Polecamy: Zaburzenia snu. Co je powoduje? Jak z nimi walczyć?
Jak na razie nie udało się ustalić jednoznacznej przyczyny lunatykowania. Większość dzisiejszych specjalistów uważa jednak, że problem może mieć podłoże genetyczne. Chodzi o obecność alleli HLA-DQB1*04 i *05, które obecne są nawet u 30 proc. lunatykujących. Sennowłóctwo może być również dziedziczone. Badania pokazują bowiem, że w przypadku lunatykującego rodzica istnieje aż 40 proc. szans na to, że jego dziecko będzie miało podobny problem. W przypadku obu rodziców ryzyko to wzrasta aż do 60 proc.
Inna koncepcja zakłada niedojrzałość układu nerwowego, co miałoby tłumaczyć zwłaszcza lunatykowanie u dzieci.
Wyróżnić można również pewne czynniki, które znacząco zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia somnambulizmu. To przede wszystkim:
- moczenie nocne,
- bezdech senny,
- choroba Parkinsona,
- zespół Tourett’a,
- urazy głowy,
- udary mózgu,
- zaburzenia oddychania,
- silny stres,
- gorączka,
- picie kawy lub alkoholu przed snem,
- zmiana strefy czasowej.
Ryzyko podnosić mogą także niektóre leki. Chodzi zwłaszcza o leki przeciwdepresyjne, beta-blokery i leki przeciwpsychotyczne.
Lunatykowanie zazwyczaj pojawia się w podczas fazy non-REM. To faza, w której dochodzi do przejścia od snu płytkiego do głębokiego.
Osoby lunatykujące wykazują dużą aktywność. Zazwyczaj sprowadza się ona do przemieszczania się po domu, jednak w szczególnych przypadkach lunatykujący może wykonywać znane mu czynności, np. sprzątanie. Zdarza się, że podczas lunatykowania dochodzi do kontaktów seksualnych lub działań o charakterze agresywnym. Co ciekawe, opisywane czynności zazwyczaj przebiegają w sposób bardzo sprawny, dlatego obserwatorowi wydawać się może, że dana osoba nie śpi. Warto pamiętać jednak, że percepcja lunatykującego jest zaburzona. Lunatykujący nie słyszy wypowiadanych do niego słów i nie rozpoznaje twarzy. Zazwyczaj nie pamięta również opisywanych epizodów.
Zdarza się, że lunatykowaniu towarzyszyć mogą lęki nocne. To bardzo niebezpieczne połączenie, które może skutkować np. próbą ucieczki z domu. W niektórych źródłach znaleźć można bardzo rzadkie przypadki prób samobójczych lub prób zabójstw podczas lunatykowania.
Ile trwa lunatykowanie? Badania pokazują, że zdecydowana większość pacjentów lunatykuje przez 10-20 minut. Po tym czasie następuje powrót do łóżka i kontynuowanie snu.
Do rozpoznania lunatykowania niezwykle istotne są relacje najbliższych osób, które mogą obserwować zjawisko z boku. W diagnostyce zazwyczaj stosuje się również polisomnografię, która pozwala na zbadanie czynności ludzkiego ciała podczas snu.
W przypadku dzieci lunatykowanie bardzo często mija samoistnie. Leczenie podejmuje się u pacjentów z nasilonymi objawami, u których problem powtarza się z dużą częstotliwością. Pomocne mogą być benzodiazepiny oraz leki z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, np. paroksetyna. Opisywane leki mogą jednak uzależniać, dlatego należy stosować je pod ścisłą kontrolą lekarza. Dobre efekty przynosi także psychoterapia oraz hipnoza.
W leczeniu lunatykowania niezwykle istotna jest także dbałość o odpowiedni styl życia. Należy unikać stresu, zwłaszcza wieczorem, a także spożywania alkoholu i kawy. Ważna jest także odpowiednia higiena snu. Chodzi przede wszystkim o wstawanie o regularnych porach oraz komfortowe warunki podczas nocnego odpoczynku. Warto ograniczyć hałas i bodźce zewnętrzne oraz zadbać o wygodny materac.
CZYTAJ TAKŻE:
Dieta na dobry sen. Co jeść, a czego nie jeść przed snem?
