Te nowotwory w Polsce najczęściej kończą się śmiercią. Objawy? Mylnie interpretowane

Choroby nowotworowe są w Polsce częstszą przyczyną zgonów wśród mężczyzn niż wśród kobiet oraz wśród osób w wieku poniżej 65 lat. Biorąc pod uwagę tylko nowotwory złośliwe, w 2020 r. z ich powodu zmarło ponad 54 tys. mężczyzn i 45,5 tys. kobiet. Najwięcej ofiar odnotowano wśród chorych na nowotwory złośliwe tchawicy, oskrzeli i płuc - to ponad 22,2 tys. osób. Jak zwraca uwagę GUS w publikacji "Sytuacja demograficzna Polski do 2020 r. Zgony i umieralność", udział tych chorób nie zmienia się zasadniczo od wielu lat - od dekad odpowiada za co czwarty lub co piąty zgon na nowotwory złośliwe w naszym kraju.

Przyczyną zgonu blisko 10 tys. osób były nowotwory złośliwe trzustki i żołądka. Z powodu raka żołądka częściej umierali mężczyźni, a z powodu raka trzustki - kobiety. Niewiele mniej, bo niemal 8 tys. zgonów, zarejestrowano w grupie chorych na raka jelita grubego. Jak zaznacza urząd, "bardzo niepokojący jest fakt, że na przestrzeni ostatnich 40 lat udział tego nowotworu w ogólnej liczbie zgonów z powodu nowotworów zwiększył się trzykrotnie, kształtując się w 2020 r. na poziomie 8 proc.".

Nowotwory złośliwe żeńskich narządów płciowych przyczyniły się w 2020 r. do śmierci blisko 7 tys. kobiet. Na raka gruczołu krokowego (raka prostaty) zmarło z kolei blisko 6 tys. mężczyzn. W ogólnej liczbie zgonów wysoki jest też procentowy udział nowotworów złośliwych układu moczowego i nowotworu złośliwego sutka u kobiet (inaczej - raka piersi).

Pierwsze symptomy wymienionych nowotworów często są niecharakterystyczne. Bagatelizując z pozoru niewinny ból brzucha czy chrypkę, pozwalamy nierzadko rozwijać się groźnej chorobie, odbierając sobie szansę na powrót do zdrowia.

Prześledźmy pierwsze objawy nowotworów, z powodu których najczęściej umiera się w naszym kraju.

W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 widnieje "nowotwór złośliwy oskrzela i płuca". Jak tłumaczy to Krajowy Rejestr Nowotworów, "nowotwory płuca wywodzą się z komórek wyściełających drogi oddechowe i są również nazywane nowotworami oskrzelopochodnymi. Ich miejscem powstawania są oskrzela główne, mniejsze oskrzela prowadzące do segmentów płuca lub drobne oskrzeliki prowadzące do pęcherzyków płucnych". 

Rak płuca, czyli oskrzelopochodny nowotwór złośliwy wywodzący się z nabłonka dróg oddechowych, w naszym kraju to najczęściej występujący nowotwór złośliwy wśród mężczyzn, drugi wśród kobiet i najczęstsza nowotworowa przyczyna zgonów. W większości przypadków diagnozowany jest w zaawansowanym stadium, dopiero gdy objawy utrudniają codzienne funkcjonowanie. Bywa i tak, że chory umiera, zanim usłyszy diagnozę.

W początkowej fazie rozwoju rak płuca zwykle nie powoduje żadnych dolegliwości. Kiedy się pojawiają, najczęściej kojarzone są z typową infekcją bądź alergią, a nierzadko też ze skutkami palenia tytoniu, głównie ze względu na dokuczliwy kaszel oraz chrypkę. Czerwona lampka powinna nam się zaświecić, kiedy zarówno kaszel, jak i chrypka nie mijają po 2-3 tygodniach. Kaszel dodatkowo będzie zmieniał swój charakter (z suchego na mokry, będzie napadowy). W miarę upływu czasu podczas kaszlu można zaobserwować brunatną wydzielinę lub krew.

U chorych z rozwijającym się nowotworem pojawiają się także trudności w przełykaniu, ból w klatce piersiowej, duszności, świsty podczas oddychania oraz częste zapalenia oskrzeli i płuc. Dla tego nowotworu charakterystyczne jest wyniszczenie organizmu i zmniejszenie masy ciała. Częstym objawem raka płuca są również palce pałeczkowate (ten prosty test pokaże, czy dotyczą one również ciebie - sprawdź TUTAJ).

Najczęstszym nowotworem tchawicy jest rak płaskonabłonkowy. Zwykle pojawia się w dolnej części tchawicy i szybko się rozwija. Występuje częściej wśród mężczyzn niż kobiet. Drugim co do częstości występowania jest nowotwór wywodzący się z gruczołów ślinowych, mianowicie - rak gruczołowo-torbielowaty. Rozwija się wolniej od swojego poprzednika, ale w takim samym stopniu dotyka kobiet, jak i mężczyzn.

Nowotwory złośliwe tchawicy bywają mylone z zapaleniem oskrzeli bądź astmą. Chorzy z reguły mają 40-60 lat.

Objawy wskazujące na raka tchawicy to: kaszel, który może wiązać się z odkrztuszaniem krwi, trudne lub utrudnione oddychanie, stridor - wysoki dźwięk, który pojawia się podczas wdechu, a także świszczący oddech. Pacjenci z bardziej zaawansowaną chorobą mogą również odczuwać trudności w połykaniu, może występować u nich także chrypka - zwykle objawy te wskazują na to, że nowotwór rozprzestrzenił się poza tchawicę.

Jak wynika z danych Krajowego Rejestru Nowotworów, większość zachorowań na nowotwory złośliwe jelita grubego występuje po 50. roku życia (94 proc.). Ponad 75 proc. zachorowań u obu płci przypada na populację osób starszych - po 60. roku życia. Ryzyko choroby wzrasta wraz z wiekiem - szczyt zachorowań przypada na ósmą dekadę życia. Częściej nowotwory złośliwe jelita grubego diagnozuje się u mężczyzn.

Przez lata rak jelita grubego może nie dawać żadnych objawów. Pilnujmy przede wszystkim rytmu wypróżnień. Wśród objawów raka jelita grubego znajdują się: silne bóle i skurcze brzucha, obecność krwi w stolcu, trudności z wypróżnieniem, parcie na stolec i niemożność wypróżnienia, biegunki, zaparcia i ołówkowate stolce (o bardzo wąskiej średnicy, co może być spowodowane zwężeniem odbytnicy). Chory na raka jelita grubego może nie mieć apetytu. U nawet 50 proc. pacjentów występuje niezamierzona utrata wagi ciała.

Wczesne wykrycie raka jelita grubego umożliwia kolonoskopia.

Bardzo podstępnie rozwijającym się nowotworem jest nowotwór złośliwy trzustki. Z większością zachorowań w kraju mamy do czynienia po 50. roku życia.

Pierwsze objawy raka trzustki są niespecyficzne. Wczesne symptomy to np. brak apetytu, osłabienie, utrata masy ciała, dyskomfort i ból w jamie brzusznej, ból w nadbrzuszu, wzdęcia, biegunka, mdłości i wymioty, a także szybkie uczucie sytości. Dopiero co wykryta cukrzyca też może być znakiem rozwijającego się nowotworu.

Wraz ze wzrostem guza pojawiają się: żółtaczka, ból grzbietu, świąd skóry, dolegliwości żołądkowo-jelitowe (np. zmiany w częstości oddawania stolca, stolce tłuszczowe, krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego). Może rozwinąć się ostre zapalenie trzustki bądź zakrzepica żył głębokich. W badaniu palpacyjnym nierzadko wyczuwalny jest pęcherzyk żółciowy.

Nowotwory żołądka do początku lat 70. były najczęstszym nowotworem wśród mężczyzn. Z upływem lat sytuacja się zmieniła, ale wciąż rokrocznie notuje się kilka tysięcy zgonów z powodu tego nowotworu. Mężczyźni chorują niemal dwa razy częściej niż kobiety. Większość pacjentów diagnozowanych jest po 50. roku życia. Ten typ raka w zaledwie kilku procentach wykrywany jest na wczesnym etapie.

Objawy nowotworu żołądka mogą przypominać chociażby chorobę wrzodową żołądka czy refluks, co prowadzi do tego, że symptomy, niestety, są bagatelizowane. To bóle brzucha, częste odbijanie, niestrawność, nudności, wymioty (u 10-15 proc. krwawe wymioty), uczucie pełności, jadłowstręt, osłabienie, zaburzenia połykania, smoliste stolce, utrata masy ciała. Na zaawansowanym etapie rozwoju m.in. węzły chłonne są powiększone, a guz staje się wyczuwalny w nadbrzuszu.

W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 pod hasłem "nowotwory złośliwe żeńskich narządów płciowych" wymieniane są: nowotwór złośliwy sromu, nowotwór złośliwy pochwy, nowotwór złośliwy szyjki macicy, nowotwór złośliwy trzonu macicy, nowotwór złośliwy nieokreślonej części macicy, nowotwór złośliwy jajnika, nowotwór złośliwy innych i nieokreślonych żeńskich narządów płciowych oraz nowotwór złośliwy łożyska.

W Polsce rocznie notuje się kilkaset zachorowań na raka sromu. Większość przypadków dotyczy kobiet powyżej 60. roku życia. Głównym objawem tego typu nowotworu jest świąd (uczucie pieczenia) sromu. Zazwyczaj pacjentki obserwują owrzodzenie lub guzek, który można wyczuć w trakcie codziennych czynności higienicznych. W bardziej zaawansowanym stadium pojawiają się: ból, zaburzenia mikcji, a czasami też defekacji, krwawienia.

Rak pochwy dotyczy najczęściej kobiet pomiędzy 50. a 75. rokiem życia. Charakterystyczne objawy to: krwawienia z pochwy, ból w trakcie stosunku i ból podczas oddawania moczu, uczucie parcia na mocz, ropne upławy (o tym, jaka wydzielina z pochwy jest nieprawidłowa, piszemy TUTAJ). 

Częstszy jest zdecydowanie rak szyjki macicy. W ciągu roku ok. 3 tys. Polek dowiaduje się, że cierpi na ten typ nowotworu. Można go wykryć w początkowym stadium i wcześnie zdiagnozowany jest w pełni wyleczalny, ale trzeba się badać - regularnie wykonywać cytologię. Powodem do niepokoju są krwawienia: pomiędzy regularnymi krwawieniami miesięcznymi, po stosunku, po badaniu ginekologicznym, prysznicu, po menopauzie, a także krwawienie miesięczne, które trwa dłużej i jest bardziej obfite niż zwykle. Przy raku szyjki macicy pojawia się też ból podczas stosunku i ból zlokalizowany w podbrzuszu. 

Rak trzonu macicy (rak endometrium) to najczęstszy nowotwór żeńskich narządów rodnych. Występuje zwykle po menopauzie. Jak podkreślają lekarze, niepokojące po okresie menopauzy powinny być dla kobiet wszelkie krwawienia, plamienia czy upławy ropne z dróg rodnych.

W przypadku raka jajnika, zwanego też "cichym zabójcą" ("cichym", bo rozwijającym się w organizmie w sposób utajony), mówi się z kolei o następujących symptomach: powiększeniu obwodu brzucha, wzdęciach, zaparciach, szybkim uczuciu pełności po jedzeniu, bólach w podbrzuszu i zmianie częstości oddawania moczu.

Rak piersi, nazywany też rakiem sutka, to najczęściej występujący nowotwór złośliwy wśród kobiet. Tylko w naszym kraju taką diagnozę słyszy rocznie ok. 20 tys. pacjentek. Kilka tysięcy - ok. 6-7 - umiera. Ryzyko zachorowania zwiększa się wyraźnie u kobiet po 50. roku życia.

Jak podkreślają eksperci, warto, by panie wypracowały nawyk samobadania piersi - to prosty sposób na wczesne wykrycie niepokojących zmian. Szybkość reakcji ma kluczowe znaczenie, jeżeli chodzi o rokowania. Badaniami, które wykonuje się już w specjalistycznych gabinetach, są USG piersi i mammografia (o tym, które badanie wybrać, piszemy TUTAJ).

Podstawowe objawy raka piersi powinna znać każda kobieta. Należą do nich: guzek w pobliżu pachy, guzek na piersi, asymetria piersi, zmiana struktury skóry, zaciągnięcia, wklęsłości na skórze, owrzodzenie, zaczerwienienie skóry, obrzęk piersi lub jej części, ból piersi i/lub brodawek, zmiana kształtu sutka, wciągnięcie sutka oraz wydzielina z sutka.

Rak gruczołu krokowego, zwany też rakiem prostaty lub stercza, rzadko ujawnia się przed 50. rokiem życia. Ponad połowa chorych na raka prostaty w momencie rozpoznania ma co najmniej 70 lat. Lekarze podkreślają, że mężczyźni po ukończeniu 45 lat, w ramach profilaktyki, powinni raz w roku udać się do urologa.

Rak gruczołu krokowego we wczesnym stadium nie daje praktycznie żadnych objawów, co znacznie utrudnia wcześniejszą reakcję. Wraz z rozwojem nowotworu może wystąpić jednak wiele objawów, które już powinny sugerować nam problem. Do objawów raka prostaty zalicza się: częstomocz, potrzebę częstego oddawania moczu w nocy, trudności w opróżnieniu pęcherza, ból, pieczenie przy oddawaniu moczu, zaleganie moczu, słabszy strumień moczu, parcia naglące. Pojawiają się bóle podbrzusza, bóle w kroczu i za spojeniem łonowym, obrzęk, zaburzenia erekcji, ból przy wytrysku, a w spermie zauważalna jest krew.

Nowotwory złośliwe układu moczowego to: nowotwór nerki, nowotwór miedniczki nerkowej, nowotwór moczowodu czy nowotwór pęcherza moczowego. 

Krwiomocz jest najczęściej pierwszym sygnałem raka nerki (może występować stale lub od czasu do czasu). Jest to też jeden z trzech objawów tzw. triady Virchowa. Kolejne dwa to ból pleców w okolicy lędźwiowej oraz obecność guza wyczuwalnego przez powłoki brzuszne. Pozostałe objawy typowe dla raka nerki to: utrata wagi, brak apetytu, nadmierne pocenie się w nocy, obrzęk nóg, osłabienie i mała ilość oddawanego moczu. Rak nerki częściej dotyka mężczyzn.

Krwiomocz i w przypadku nowotworu moczowodu oraz nowotworu miedniczki nerkowej jest częstym objawem. Pojawiają się także bóle lędźwiowe przypominające kolkę nerkową i kurcze pęcherza moczowego. Największą liczbę zachorowań odnotowuje się u mężczyzn po 50. roku życia - tych, którzy nie ukończyli 60 lat.

Rak pęcherza moczowego z wymienionych w tej grupie jest najczęstszy. Wśród chorych zdecydowanie przeważają mężczyźni - kobiety chorują 3-4 razy rzadziej. Jak w przypadku poprzednich nowotworów układu moczowego, także i w tym często występuje krwiomocz - dotyczy aż 85 proc. pacjentów. Warto zapamiętać choć ten jeden objaw - to sygnał nieprawidłowości ze strony układu moczowego, który powinien skłonić nas do wizyty u specjalisty. Poza tym rak pęcherza moczowego może dać o sobie znać częstomoczem, zaburzeniami mikcji i parciem na pęcherz. W zaawansowanym stadium chorym dokuczają bóle podbrzusza i bóle w okolicy lędźwiowej.

CZYTAJ TAKŻE: 

Jeden, dwa drinki dziennie? Wyniki badania WHO są alarmujące

Nowotwory: Jak wspierać osoby, które otrzymały diagnozę?

Odkryto "wyłącznik" przerzutów. Przełom w walce z nowotworami